مرشد علی نعیمی، معروف به مرشد خیاط گفت: زورخانه و آداب و رسوم آن به معنای آن است که باید پهلوان و جوانمرد و صاحب دست خیر باشی. زورخانه جای مهر و محبت و هم جای ورزش. هم جای عزت است و هم عبادت.
به گزارش پایگاه خبری هرمزبان؛ زورخانه تمثیل نمادین میدان جنگهای قدیم است. مرشد نقال است و ورزشکاران، پهلوانان این عرصه. مرشد با دَم و ضرب خود پهلوانان را همراهی میکند تا قوا و توان خود را به نمایش بگذارند. میل نمادی از گرز رستم و کباده نمادی از کمان اوست. تختهسنگ هم همان سپر است. حرکات هر کدام از این ابزارهای نمادین معنای تمثیلی خود را دارد. هنگامی که مرشد ضرب میزند گویی پهلوان در مصاف است و حریف میطلبد. هنگامی که مرشد شعر را با آواز میخواند، یا دارد پند و نصیحت میدهد یا یادی از بزرگان و شخصیتهای دینی میکند. در این بین گاه پهلوان در گود، شروع به ایراد سخن یا شعر میکند که نشانی از همان رجز خواندن در مصاف است. در هرصورت زورخانه یک نمایش حماسی تمام عیار است. وقتی وارد آن میشوی گویی زمان و مکان امروز و اینجا دیگر مطرح نیست و وارد تاریخ شدهای. همه چیز تغییر میکند از گفتار آدمها بگیر تا کردارشان. گفتارشان ادبیات خاص خود با تعارفات پهلوانی را داراست که در این روزگار کمتر شنیده میشود. کردارشان نیز همانند گفتارشان ویژه است. احترام سر منزل رفتارشان است. احترام به همه؛ چه کوچک و چه بزرگ، منش ورزشکاران این رشته است. احترام به بزرگان واجبی است که نه در کلام و نه در رفتار مرشد و ورزشکاران هیچگاه ترک نمیشود.
شنبه هشتم خرداد در تقویم، روز بزرگداشت فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانهای ثبت شده است. به همین مناسبت بر آن شدیم تا با حضور در یکی از زورخانههای قدیمی تهران به نام زورخانه پهلوانپور با مرشد علی نعیمی، معروف به علی خیاط که از پیشکسوتان این ورزش باستانی است و حدود پنجاه سال در این راه فعالیت دارد گفتوگویی داشته باشیم.
ضرب و آواز، موسیقی زورخانه
مرشد علی خیاط در ابتدا پیرامون نقش مرشد در زورخانه چنین توضیح داد: در ابتدا باید عرض کنم که زورخانه مکانی است که به آن مسجد دوم گفته میشود و همه جوانمردان و خوبان در این مکان حضور پیدا میکنند. مرشد هم در بالا یا سر دَم مینشیند و با ساز و آواز خود شعر میگوید و ضرب میزند و به این وسیله ورزشکاران را موقع ورزش به گونهای ارشاد میکند.
وی در رابطه با نقش محوری ساز ضرب چنین گفت: ساز ضرب برای مرشد و ورزشکاران نقشی بسیار کلیدی دارد. وظیفه آن متر و ریتم دادن به ورزشکاران است تا حرکات خود را با آن هماهنگ کنند. هنگام نواختن ضرب، ورزشکار و مرشد با هم ارتباط برقرار میکنند و نوعی سوال و جواب انجام میشود تا فضایی به وجود بیاید که با یکدیگر هماهنگ باشند.
مرشد علی در رابطه با این آوازها، ریتمها و شیوه یادگیری آن افزود: آموزش کاملاً سینه به سینه و ذوقی است و دارای شیوه خاصی نیست. مثلاً خود من اول ورزش میکردم بعد رفتهرفته در زورخانه به مرشدی علاقمند شدم و به صورت تجربی ضرب زدن و آواز خواندن را در زورخانه یاد گرفتم. بقیه نیز همینطور هستند و مرشد اگر وزرشکار نباشد نمیتواند مرشد باشد. به طور کلی این ریتمها و آوازها در خدمت زورخانه است و مستقل از هم نیست. مرشد هم شعر را به گونهای میخواند تا بیشترین تاثیر را داشته باشد و ورزشکار ارشاد شود. مثلا گفته میشود:
به زورخانه گر آیی با صفا باش/ تو با تقوا و پاک و باخدا باش
وی شاعرانی که اشعار آنها معمولاً استفاده میشود را برشمرد: از شعرایی چون فردوسی از کتاب شاهنامه، حافظ، سعدی، مولانا، شهریار و ژولیده نیشابوری و… معمولاً در آوازها استفاده میشود.
پهلوانی یک مرام است
مرشد آداب زورخانه را اینطور شرح داد: اول که میخواهی وارد زورخانه شوی سرت را باید خم کنی که به معنای تواضع است و نباید با سینه سپر وارد شد که اگر اینطور وارد بشوی سرت به جای سخت برخورد خواهد کرد. به قولی سر تعظیم فرود آر به هنگام ورود/ چون که رسمش ادب و جای جوانمردان است. در کل باید افتاده بود. زورخانه و آداب و رسوم آن به معنای آن است که باید پهلوان و جوانمرد و صاحب دست خیر باشی. اگر کسی از نظر مالی نمیتواند دست خیر داشته باشد از نظر زبانی و رفتاری و قدمی باید این کار را انجام دهد؛ این مرام و مسلک زورخانه است. به قولی: زورخانه جای مهر و محبت و هم جای ورزش. هم جای عزت است و هم عبادت.
وی پیرامون این سوال که پهلوان کیست و دارای چه شخصیتی است؛ گفت: پهلوانی این نیست که کسی بازوی کلفت و سینه و شانه پهن داشته باشد. یک فرد ترکهای هم میتواند پهلوان باشد. جنسیت پهلوان تنها به مرد اختصاص ندارد؛ زن هم میتواند پهلوان باشد. پهلوان به معنای پهلودار، جوانمرد، دستبهخیر، گذشت و انسانیت و تمام صفات خوب است و کلاً پهلوانی یک مرام است. به قولی: ای که میکوشی در این عالم درم پیدا کنی/ سعی کن جای درم یک جو کرم پیدا کنی.
این مرشد پیشکسوت در رابطه با ابزارهای ورزشی زورخانه بیان کرد: کباده نمادی از کمان رستم است. میل هم نمادی از گرز است که گربارگر هم گفته میشده. تخته شنا هم که برای شنا رفتن استفاده میشود. سنگ یا تخته نمادی از سپر است که در حال خوابیده با گفتن ذکر اهل بیت و شمردن اعداد و بردن نام حضرت علی(ع) انجام میشود. ورزشکار در وسط چرخ میزند و سهپا میرود و جنگلی میزند؛ در قدیم گفته میشد که رجز میخواند.
ورزش پهلوانی، ورزش ملی- مذهبی و آئینی
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به تجربه 50 ساله خود آیا این ورزش تغییراتی داشته یا خیر گفت: در گذشته آداب و رسوم خاص خود را داشت و امروزه هم همان آداب را دارد و کلیت این آداب تغییری نکرده و همان است. در گذشته ورزشکاران بدون لباس حضور پیدا میکردند اما امروزه با توجه به شرایط با تیشرت حضور پیدا میکنند؛ یا برای مثال امروزه چون بیماری کرونا آمده با ماسک باید ورزش کرد. در صورتی که سابق اینطور نبود. اما کلیت آن که شامل احترامات و سلسله مراتب کوچکی و بزرگی، احترام ویژه به سادات و اولاد پیامبر(ص)، ضرب زدن و آواز مرشد تغییر آنچنانی نکرده است. در آداب جوانمردی شاعر میگوید:
جوانا از جوانمردان نشان گیر/ ز دوش خستگان بار گران گیر
به ورزش جسم جان گردد توانا/ توانا باش و دست ناتوان گیر
وی از تاثیر کرونا بر این ورزش چنین گفت: ورزش باستانی هم مانند سایر رشتهها تحت تاثیر این بیماری بود و تا دو هفتهی پیش زورخانه تعطیل بود و به تازگی با رعایت پروتکلها شروع به فعالیت کردیم و امیدواریم که هرچه زودتر این بیماری تمام بشود. هیچ انتظاری هم از هیچ کسی نیست. ما که خدا و معصومین(ع) را داریم از غیر، هیچ طلبی نداریم اما در این دوران کرونا که زورخانه بسته بود متاسفانه هیچ کمک و پیگیری از جانب فدراسیون انجام نشده است.
مرشدعلی درپایان یادی از پیشکسوتان این ورزش پهلوانی کرد و برای رفتگان طلب آمرزش و برای بازماندگان آرزوی سلامتی داشت و گفت: امیدوارم مسئولین به این ورزش ملی- مذهبی و آئینی توجه بیشتری داشته باشند؛ این ورزش مظلوم است باید کمک و یاری کنند. اوضاع اقتصادی خوب نیست و وسایل مخصوص این ورزش مثل میل و… بسیار گران شده است؛ امیدوارم که تدبیری اندیشیده شود.
گفتوگو از سجاد محمدیان انتهای پیام
منبع: ایکنا
hormozban هرمزبان ivlcfhk اخقئخظذشد