سیر تا پیاز کلاس های مجازی در دوران کرونا

یکی از عواملی که در سال های اخیر منجر به تغییر سبک آموزشی دانشجویان از حضوری به مجازی شده، شیوع کرونا است. دستیابی دانشجویان به یادگیری و علم آموزی در کلاس های مجازی با چالش های بسیاری روبرو است.

هرچند امکانات تعاملی اینترنت و گسترش محیط یادگیری در آموزش های مجازی منجر به راحت تر شدن تحصیل و یادگیری دانشجویان شده است، اما به نظر می رسد دانشجویانی بیشتر به موفقیت در آموزش های مجازی دست خواهند یافت که توانایی هماهنگ شدن راحت تری با شرایط دارند و همچنین دارای امکانات اولیه مناسبی باشند، حال باسرعت گرفتن روند واکسیناسیون دانشجویان، در ترم های پیش رو کلاس های درسی به سوی برگزاری حضوری خواهند رفت. برای یافتن پاسخ این سوال که کلاس مجازی بهتر است یا حضوری به گفت و گو با اساتید دانشگاهی و دانشجویان پرداختیم.

از نظر سطح سواد دانشجویی از ۱۰۰ به ۲۰ افت کرده ایم!

یکی از اساتید رشته طراحی و تکنولوژی دوخت گفت: از مزایای کلاس های مجازی این است که دانشجو می تواند بارها از فیلم ضبط شده کلاس استفاده کرده و مشکلات درسی خود را حل کند.

مینا رنجبر عنوان کرد: رشته هایی که دروس آن به صورت عملی ارائه می شوند با وجود فیلم های ضبط شده تاحدودی مفید هستند، برای مثال درس الگویی که تدریس می شود دانشجو اگر از درس و دوخت را با تدریس اول استاد یادنگیرد با دیدن فیلم ضبط شده کلاس به راحتی مشکل خود را رفع می کند.

وی با بیان این که از معایب کلاس مجازی نیز می توان به این نکته اشاره کرد که در دروس عملی حضور استاد و دانشجو در منزل سبب می شود اعتماد به نفس دانشجو که از مهم ترین نکات رشد شخصیتی دانشجویان است به درستی پرورش نیابد، ادامه داد: از دیگر معایب کلاس های مجازی می توان گفت دانشجو بدون رفتن به دانشگاه آموزش می بیند و هیچ تعاملی با سایر دانشجویان، کارکنان و اساتید ندارد.

این استاد رشته طراحی و تکنولوژی دوخت دانشگاه فاطمیه بندرعباس با بیان این که در کلاس های مجازی دانشجو به راحتی می گوید تکلیف انجام نداده ام، عنوان کرد: در خصوص تحویل گرفتن تکالیف به صورت فیلم و عکس این ایرادات بر آموزش مجازی وارد است که ممکن است استاد از طریق فیلم و عکس،  کیفیت دوخت های انجام شده را به درستی تشخیص ندهد و یا علی رغم این که دانشجو از ابتدای انجام دوخت فیلم ضبط می کند اما بازهم امکان تقلب وجود دارد.

وی بیان کرد: سطح علمی دانشجویان بسیار تغییر کرده است، کارهایی که در کلاس های حضوری ارائه می شد بهتر و پیشرفته تر بودند. از نظر عددی می توانم به عنوان یک استاد که هم در دوران حضوری تدریس داشته ام و هم در کلاس های مجازی بگویم سطح کارهای دانشجویان از ۱۰۰ به ۲۰ افت کرده است.

رنجبر با اشاره به این که “درست است علم پیشرفته کرده است و کارها از طریق اینترنت راحت تر انجام می شوند اما به نظر می رسد با توجه به اهمیت ارتباط چشمی بین استاد و دانشجو ترکیبی از هردونوع کلاس ها بسیار مناسب ترو کارامدتر باشد”، بیان کرد: برای دانشجویان رشته طراحی دوخت بهانه نبود وسایل و تجهیزات مورد هزینه آن هارا کم کرده است اما از نظر من استاد دانشجویان از نظر سواد علمی به شدت ضعیف هستند این دانشجویان با سوادعلمی پایین در آینده ممکن است مدرس مدارس، دانشگاه ها و یا آموزشگاه ها شوند و این چرخه سواد علمی پایین تا مدت ها اگر فکری به حال آن نشود و تغییری در این روند ایجاد نشود ادامه خواهد داشت.

وی در پایان گفت: به طور کلی به عنوان یک استاد عقیده دارم با وجود این که هزینه دانشجو و خانواده ها به ویژه در دروس عملی که نیاز به تجهیزات و مواد اولیه دارند کم شده است اما به همان نسبت سطح علمی و سواد دانشجویان نیز پایین آمده، کیفیت کارهای ارائه شده توسط دانشجویان نیز افت کرده است و به نظر می رسد باید آموزش ها در آینده به صورت ترکیبی حضوری و مجازی ادامه یابد.

چه کنیم تا در کلاس های مجازی سطح علمی دانشجو افت نکند؟

مدیر گروه رشته مدیریت کسب و کار جهاددانشگاهی واحد بندرعباس گفت: از بابت این که به سمت برگزاری کلاس ها به شکل مجازی سوق یافتیم، خرسندیم.

صدیقه مظفر ، عنوان کرد: بسیاری از کشورهای پیشرفته پیش از شیوع ویروس کرونا کلاس های درسی خود را به صورت مجازی برگزار می کردند.

وی با بیان این که برگزاری کلاس ها به صورت مجازی می تواند در کنار مزایا معایبی نیز داشته باشد، افزود: اما تمام این مزایا و معایب به عقیده من به محتوای تولیدشده توسط اساتید مربوط است. اگر اساتید محتوای مناسبی تولید و تسلط کافی به ساختار نرم افزارها داشته باشند و از این نرم افزارها جهت بالارفتن کیفیت و سطح تدریس و معرفی پروژه های مفید به دانشجویان جهت پویایی دانشجویان بهره گیرند نمی توان کلاس های مجازی را غیرمفید و ناکارآمد دانست.

این استاد دانشگاه با بیان این که در کلاس های مجازی می توان زمان را به خوبی مدیریت کرد ادامه داد: در فضای مجازی می توان تعاملات را گسترده تر کرد، اما موضوع ارتباط مستقیم با دانشجویان کمتر وجود دارد. تاثیراتی که حضور در کلاس به لحاظ روحی بر روی دانشجویان دارد در کلاس های مجازی کاهش یافته است.

وی دانشگاه ادامه داد: به لحاظ کیفیت و یادگیری مشکلی وجود ندارد، منابع معتبر و به روز معرفی می شود اما پس از معرفی منابع پیگیری دانشجو توسط اساتید بسیار اهمیت دارد.

مظفر بیان کرد: در کلاس های مجازی پیگیری دانشجویان توسط اساتید باید بیشتر باشد تا سطح علمی دانشجو افت نکند.

وی در پایان گفت: برای تمامی دانشجویان آرزوی توفیق دارم و امیدوارم از فضای مجازی بهره مندی لازم جهت پیشرفت سطح علمی دانشجویان صورت گیرد.

کلاس‌های مجازی یا حضوری؛کفه ترازو به سمت کدامیک سنگین‌تر است؟

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور هرمزگان بیان کرد: در خصوص مقایسه کیفیت، مزایا و معایب کلاس های مجازی و حضوری نظرات مختلفی وجود دارد.

محبوبه مهرابی در خصوص مقایسه کیفیت کلاس های مجازی و حضوری عنوان کرد: در عمده نظراتی که به صورت شفاهی چه در کف جامعه، چه در از نظرمتخصصین و چه از نظر افرادی که با این موضوع دست و پنجه نرم می کنند همچون دانش آموزان دانشجویان و سایر افراد مشاهده می شود، وجود دارند این است که افراد یک طرف ترازو را سنگین تر می دانند. یعنی بعضی از این افراد کلاس های مجازی و برخی دیگر کلاس های حضوری را ستایش می کنند.

وی با بیان این که واقعیت قضیه این است که تمام عناصرجامعه، تمام فضاها و مکان های یک جامعه، تمام مناسبات و تعاملات موجود در یک جامعه متاثر از شرایطی است که در جامعه ای بزرگتر وجود دارد، ادامه داد: هیچ چیز مجزا و منفکی از اجزای دیگر جامعه در یک جامعه دیگر وجود ندارد. جامعه مانند یک سیستم است که در آن همه چیز باید باهم و هماهنگ بایکدیگر کار کند.

مهرابی با اشاره به این که برای مثال شما اگر با یک جامعه توسعه یافته مواجه شوید متوجه خواهید شد که در آن همه چیز با هم در سطحی از توسعه در حال کار هستند، افزود:  چه روابط انسان ها، چه مناسبات انسان ها و  شبکه های مختلفی که در جامعه وجود دارند و یا حتی نحوه حکومترانی تشکیل می شوند، به طور کلی هرجزئی از این جامعه را که می بینید، رگه های قوی توسعه یافتگی در آن مشهود است. قطعا در یک جامعه همچون یک ماشین همه چیز باید هماهنگ و هم سطح حرکت کنند.

وی ادامه داد: زمانی که وارد یک جامعه سنتی می شوید تمام اجزای موجود در جامعه سنتی است، روابط بین انسان ها سنتی، مناسبات بین انسان ها سنتی و ادارات همگی به شکل سنتی اداره می شوند و هرآنچه که در این جامعه مشاهده می کنید کاملا سنتی است. بازهم در این جوامع سوال آنلاین بهتر است یا حضوری مطرح نمی شود. در این جوامع تعاملات چهره به چهره مورد قبول است و در مقابل در جوامع مدرن تعاملات چهره به چهره کمتر است درروابط افراد منافع شخصی مطرح است و در نهایت منافع جمعی نیز دنبال می شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور ادامه داد: در تمام  زوایای کشورهای در حال توسعه اختلاطی از سنت و مدرنیته مشاهده می شود. همواره از زمانی که مدرنیته به شکل جدی از غرب آغاز، از قرن ۱۸ به بعد بسیار مطرح و نیز از زمان قاجار وارد ایران شد؛ قضاوت درخصوص این که سنت بهتر است یا مدرنیته مطرح بوده است.

مهرابی بیان کرد: مسیر توسعه یک مسیر طولانی است و ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی را شامل می شود شاید همچنان پس ازگذشت ۱۵۰ سال ما همچنان یک کشور در حال توسعه هستیم.

وی عنوان کرد: آن بخش هایی که در نظارت و کنترل سنت است بیشتر داخلی است برای مثال تولیدات داخلی، روابط داخلی را در بخش سنتی جامعه در حال توسعه می توان نام برد. اما در مقابل بخش هایی وجود دارند که تحت تاثیر روابط خارجی هستند. ما ناگزیر هستیم به دلیل این که در یک سیستم جهانی در حال زیستن هستیم به سمت آن ها رویم. این بخش تحت تاثیر تکنولوژی های خارجی که اتفاقا لزوما نمی توان گفت این بخش ها بخش مضر هستند، بلکه در بسیاری از مواقع بسیار خوب و مفید بوده اند، هرچند معایبی نیز وجود داشته است. پس باز هم می بینیم که این سوال که مجازی بهتر است یا حضوری مختص کشورهای در حال توسعه است.

این عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور بیان کرد: نمی توان گفت کیفیت کلاس های مجازی بهتر است یا حضوری چرا که کیفیت یک کلاس تحت تاثیر المان های مختلف است. حتی می توان گفت بخشی از کیفیت یک کلاس به هنر معلم و استاد در تدریس و متمرکز کردن توجه دانش آموزان و دانشجویان است.

مهرابی عنوان کرد: در حال حاضر با توجه به تمام نکات ذکر شده نمی توانیم به لحاظ کیفیت یکی را بر دیگری ترجیح دهیم، اما مسئله ای که مطرح است این است که با توجه به این که ما یک کشور توسعه یافته نیستیم که عدالت اجتماعی در تمام نقاط وجود داشته باشد و تمام افراد جامعه از شرایط و امکانات از جمله اینترنت یکسانی برخوردار باشند، این عدالت را آموزشی را بیشتر در کلاس های حضوری می توان اجرا و مشاهده کرد.

این استاد دانشگاه همچنین در خصوص معایب کلاس های حضوری بیان کرد: دانش آموز یا دانشجو در کلاس حضوری باید دو هزینه متحمل شوند، اول هزینه زمان و دوم هزینه مادی.

وی با بیان این که اختصاص زمان حضور در جهت آماده شدن و رفت و آمد وجود دارد، ادامه داد: همچنین هزینه دعوت و اسکان و استفاده از از اساتید مطرح از سایر شهرها در کلاس های مجازی حذف یا کاهش یافته است و به صورت کلی دانش آموزان و دانشجویان بیشتری با حضور در کلاس های مجازی اساتید مطرح می توانند از روش تدریس و تکنیک های اساتید مطرح به راحتی بهره مند شوند.

مهرابی در پایان گفت:  از سایر معایب کلاس های مجازی  کلاس های مجازی تحت کنترل نبودن کلاس توسط استاد نام برد و در مقابل مواجه شدن دانشجو با  مسائل شخصیتی خود است. اگر برای مثال دانش آموز یا دانشجویی با مشکل تمرکز در کلاسی حضور داشته باشد، احتمال این که تمرکز وی در کلاس مجازی مختل شود بیشتر است.

از کیفیت تدریس مجازی تا سرعت انجام کارهای اداری دانشگاه به صورت اینترنتی

همچنین یکی از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس ، با بیان اینکه در خصوص کیفیت کلاس های مجازی و حضوری نمی توان با قطعیت در مورد بهتربودن هرکدام از دیگری نظر داد،گفت: در واقع هرکدام از این دو نوع کلاس ها مزیت ها و معایب خود را دارد.

توفیق ارزانی عنوان کرد: از مزیت های کلاس های حضوری می توان گفت دانشجو و استاد در یک کلاس در کنار یکدیگر بوده و همدیگر را می بینند. به نظر می رسد ارتباط چشمی درهنگام تدریس سبب انتقال بهتر مفاهیم می شود. هرچند اگر استادی به طورکلی توانایی انتقال علم و دانش خود را نداشته باشد، مجازی و حضوری بودن کلاس تفاوت چندانی نخواهد داشت ودر هردو بازدهی کلاس پایین خواهد آمد.

وی با اشاره به اینکه کلاس های مجازی نیز مزیت های خاص خود را دارد، افزود: یکی از بهترین مزایای کلاس های مجازی نبود حواشی و سرو صدای دانشجویان در زمان تدریس اساتید است. کنترل میکروفون ها توسط استاد به نظم کلاس کمک می کند.ارزانی با بیان این که پس از اتمام بازه زمانی کلاس تا جلسه بعد دانشجو تنها می توانست برای یادگیری به متن جزوه و کتاب مراجعه کند، اظهارکرد: در کلاس های آنلاین این امکان وجود دارد که دانشجو پس از اتمام کلاس خود بارها و بارها بدون محدودیت، به فیلم ضبط شده و ثبت شده در سامانه آموزشی دانشگاه مراجعه و درس را مرور و مطالب فراموش شده را به یادآورد. این مزیت در خصوص دروس تخصصی بسیار مورد اهمیت است.

این دانشجو با بیان این که امروز به لطف کلاس های مجازی فایل جزوات به راحتی در دسترس است، ادامه داد: در کلاس های مجازی دانشجو نیازی نیست همزمان در کلاس هم جزوه بنویسد و هم تلاش کند مطالب تدریس شده را یادبگیرد. گاها انجام یکی از این دو کار در کلاس حضوری دیگری را غیر ممکن می ساخت.

وی با اشاره به این که یکی از معایب آموزش مجازی عدم ثبات در کیفیت اینترنت است، عنوان کرد: این معضل گاها مشکلات فراوانی را برای دانشجو از جمله جاماندن از کلاس و جاماندن از امتحان و حذف درس به وجود می آورد که این مشکل به در خصوص جاماندن از کلاس ها به دلیل فیلم ضبط شده قابل جبران است اما در امتحان جبران این مشکل و اثبات قطعی اینترنت به مسئولان آموزشی دانشگاه بسیار سخت است.

ارزانی با بیان این که “ارائه دادن درس و یاد دادن درس توسط اساتید” دو مقوله جدا از هم هستند، گفت: به عقیده من ارائه درس اصلا جزئی از تدریس به حساب نمی آید دانشجویان نیز در فعالیت های کلاسی خود گاها بخشی از درس را ارائه می دهند در نتیجه استاد با ارائه درس شاید بتواند کمی از مطالب ارائه شده را در ذهن دانشجو ثبت کند اما هدف هر شخصی که به دنبال کسب علم و دانش است صرفا ثبت مطالب در ذهن نیست بلکه یادگیری برای او از اهمیت بیشتری برخوردار است.

این دانشجو در پایان گفت: زمانی که استاد صرفا به ارائه درس می پردازد تعداد دانشجویانی که به اصطلاح چیزی از درس متوجه نشده اند بیشتر است. اما از طرفی نمی توان تمام مشکلات را به استاد یا سامانه محول کرد هدف خود دانشجو نیز به شدت در یادگیری یا صرفا پاس کردن اهمیت دارد.

یکی دیگر از دانشجویان ، با بیان این که در خصوص بهتر بودن برگزای کلاس های مجازی یا حضوری گفت: در خصوص مجازی یا حضوری بودن کلاس ها نمی‌توان گفت کدام بهتر و کدام بدتر است زیرا هر دانشجویی با توجه به شرایط خود انتخاب می کند که کدام یک برای او بهتر است.

اسماء مسعودی عنوان کرد: با توجه به این که زمان زیادی برا رفت و آمد به کلاس های حضوری دانشگاه مورد نیاز است و من زمانی برای آن نداشتم به شخصه با کلاس های مجازی موافق تر هستم.

وی ادامه داد: پیش از شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه ها و تغییر روند کاری آن از حضوری به مجازی، دانشجویان از دورترین نقاط شهر برای شرکت در کلاس حاضر می شدند که بعد از گذشت ساعات یا دقایقی خبر از دفتر اساتید می آمد که کلاس تشکیل نمی شود و تنها از دست دادن زمان و هزینه برای دانشجو می ماند.

مسعودی افزود: اطلاع رسانی در کلاس های مجازی به مراتب راحت تر و سریع تر شده است که علاوه بر آن دانشجو در هرشرایطی می تواند در کلاس حاضر شود.

وی با بیان این که در زمان حضوری بودن کلاس ها و بخش های اداری دانشگاه روند انجام کارهای اداری به شدت کند و طاقت فرسا بود، ادامه داد: با مجازی شدن کلاس های درسی بسیاری از قسمت های اداری دانشگاه نیز به صورت مجازی پاسخگوی دانشجویان هستند که این موضوع به سریعتر انجام شدن کارها کمک کرده است.

این دانشجو بیان کرد: با تشکیل گروه هایی در فضای مجازی و ارتباط ادمین های دانشجویی با مسئولان دانشگاهی بسیاری از سوالات و مشکلات دانشجویان بسیار سریع و بدون دوندگی در بخش های مختلف دانشگاه انجام می شود.

مسعودی با بیان این که تاثیر کلاس های حضوری در رشد شخصیتی دانشجویان بسیار است، افزود: برای رشد شخصیتی و بهبود روابط عمومی حضور در اجتماع بسیار مهم است اما با توجه به این که در شرایطی قرار داریم که با حضوری شدن دانشگاه ها از نظر سلامتی دانشجو، استاد، کارکنان و خانواده آن ها را در معرض خطر قرار می گیرند قطعا نمی تواند اقدام درستی باشد.

وی در پایان گفت: در همین مدتی که اصلا زمان کوتاهی هم نبوده است بیمارستان های ما تخت برای بستری کم بود، اگر دانشگاه هاحضوری شوند چگونه این جمعیت کنترل خواهندشد؟

یادگیری الکرونیکی را با مختصات خاص خودش و بدون مقایسه با آموزش حضوری بپذیریم

همچنین عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان ، گفت: تاکید من این است که به جای این که دنبال رفع عیب های آموزش الکترونیکی باشیم، یادگیری الکترونیک را با مختصات خاص خودش و بدون مقایسه با آموزش حضوری و نه به عنوان جایگزین آن در همه موارد بپذیریم.

دکتر محمدرضا سمتی در این خصوص اظهار کرد: درست است که دانشجویان و اساتید در آموزش الکترونیکی تعامل حضوری ندارند ولی امکان ارتباط ۲۴ ساعته در شبکه های اجتماعی و تبادل اطلاعات وجود دارد.

وی با بیان اینکه نوع و بستر ارتباط در آموزش الکترونیکی متفاوت است، تصریح کرد: باید این واقعیت را بپذیریم که در آزمون الکترونیک امکان این که جلوی ارتباط یادگیرندگان با یکدیگر یا مراجعه آنها به مراجع را بگیریم وجود ندارد و بر مبنای آن روش ارزیابی خود را طراحی کنیم.

سمتی اضافه کرد: در مورد دروس کارگاهی-آزمایشگاهی هم روش هایی مانند آزمایشگاه های از راه دور، انجام آزمایش های ساده در منزل، طراحی درس به صورت پروژه محور، استفاده از تکنولوژی هایی مثل واقعیت افزوده یا واقعیت مجازی و غیره وجود دارد که البته خیلی همه گیر نشده اند و در آموزش همه مهارت ها هم کارآیی صددرصد ندارند.

این عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد: وقتی صحبت از تدریس آنلاین می شود یعنی فقط مسئله را از دید مدرس دیده ایم در حالی که آموزش دارای دو رکن یاددهنده و یادگیرنده است.

وی با بیان اینکه در آموزش الکترونیک رکن یادگیرنده مهم است، تصریح کرد: بنابراین من ترجیح می دهم مسئله یادگیری الکترونیک که معادل آن در سطح بین المللی  e-learning است را مورد استفاده قرار دهم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مواردی که در یادگیری الکترونیک به عنوان معایب ذکر می شود، بیشتر ناشی از نوع نگاه به مسئله است، ادامه داد: از آنجایی که توقع داریم آموزش حضوری را با همه مختصاتش عینا در یادگیری الکترونیک هم داشته باشیم، معایبی مانند عدم تعامل حضوری دانشجویان با استاد و با یکدیگر، عدم تمرکز دانشجو در کلاس وقتی در محیطی خارج از کلاس درس باشد، دشواری تضمین صحت ارزیابی ها و مواردی از این قبیل به صورت عام برای یادگیری الکترونیک ذکر می شود.

وی با بیان اینکه اگر نگاه این باشد که یادگیری الکترونیک یک شیوه آموزش با مختصات خاص خودش است، خیلی از این معایب مطرح نمی شوند، بیان کرد: آن چیزی که در این یک سال و نیم اخیر رخ داد این بود که یادگیری الکترونیک جایگزین آموزش حضوری مدارس و دانشگاه ها شد که مشکلاتی هم ایجاد کرد اما لزوما قرار نیست یادگیری الکترونیک جایگزین آموزش حضوری شود و با رواج آموزش الکترونیک، آموزش حضوری تعطیل شود.

سمتی با بیان اینکه قاعدتا محتوا هم باید در اختیار دانشجو باشد، یادآور شد: این که گاهی دیده می شود کلاس های حضوری عینا به صورت آنلاین اجرا می شود و دانشجو اگر حاضر نشد دیگر محتوایی در اختیار ندارد روش اشتباهی بوده و ناشی از همان نگاه جایگزین کردن عین به عین آموزش حضوری و مجازی است.

به گفته این استاد دانشگاه، دیگر مزیت یادیگری الکترونیک امکان تعامل ۲۴ ساعته دانشجویان با یکدیگر و یا استاد است و حتی می توان در یادگیری الکترونیک محتواهای متعددی تدوین شود و هر یادگیرنده از محتوای متناسب با شرایط و روحیات خودش استفاده کند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی هرمزبان، به طورقطعی نمی توان هیچ کدام از دونوع کلاس های مجازی و حضوری را بر دیگری ارجحیت داد اما آن چه که بدیهی است این است که اگر هرکدام از این دو نوع برگزاری کلاس ها اگر در باکیفیت ترین و بهترین شرایط خود برگزار شوند بهترین تاثیر را به دنبال خواهند داشت و قطعا این دو جایگزین یکدیگر نخواهند بود. بنابر ضرورت گاها لازم است نوع برگزاری کلاس ها از حضوری به مجازی و بلعکس تغییر کند. از طرفی هرچه جامعه به سمت توسعه بیشتر پیش رود ناگزیریم امکانات و شرایطی را به وجود آوریم که حضور دانش آموز و دانشجو درکلاس های مجازی آسان تر شود، جامعه خواه ناخواه به این سمت در حرکت است اما در همان جامعه غربی نیز این دو شیوه برگزاری کلاس ها جایگزین یکدیگر نشده اند. گیدنز جامعه شناس مطرح می گوید جامعه با توسعه یافتگی بی مکان و بی زمان می شود. حتی در پیشرفته ترین کشورها نیز تصمیمات و اقدامات جدید با کنترل و نظارت نسبی در جهت پیشبرد اهداف به کار گرفته می شوند.

انتهای پیام