راهبردهای رسانه‌ای و فرهنگی دشمن درنبرد نرم علیه انقلاب اسلامی

 

چکیده

انقلاب اسلامی ایران را می‌توان الگوی تجلی و تحقق قدرت نرم اسلام در عصر حاضر محسوب نمود. این انقلاب از رهگذر اندیشه و آرمان عدالت‌خواهانه برخاسته از نگرش اصیل اسلامی و بینش والای بنیان‌گذار آن حضرت امام خمینی (رحمت‌الله علیه) درصدد برآمد با روش‌های مسالمت جویانه به نتیجه دلخواه و مطلوب خود یعنی بیداری اسلامی دست یابد.
به همین دلیل دشمنان انقلاب اسلامی در تلاش‌اند با بهره‌گیری از شیوه‌ها و ابزار گوناگون از جمله ابزار رسانه و تهاجم فرهنگی به طور مداوم و به انحای مختلف به مقابله فرهنگی با این نهضت الهی بپردازند. رهبر بیدار و فرزانه‌مان حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در فرازی از فرمایشات گهربارشان فرموده‌اند، اولویت آن چیزی است که به آن می‌گویند نبرد نرم؛ یعنی نبرد به وسیله ابزارهای فرهنگی، به‌وسیله نفوذ، به‌وسیله دروغ، به‌وسیله شایعه پراکنی، با ابزارهای پیشرفته‌ای که امروز وجود دارد. ابزارهای ارتباطی که ده سال قبل و پانزده سال قبل و سی سال قبل نبود[1].

در این تحقیق با در نظر گرفتن شیوهای نبرد نرم دشمن به بررسی راهبردها و شیوه‌های نرم رسانه‌ای و فرهنگی دشمن علیه انقلاب اسلامی پرداخته می‌شود. به‌منظور دستیابی به نتایج، روش این تحقیق تفسیری مبتنی بر رویکرد تحلیلی متن و تجزیه و تحلیل اطلاعات زمینه‌ای است که با توجه به ماهیت و نوع موضوع مورد مطالعه، گردآوری اطلاعات از روش‌های گوناگون و به طورکلی بر مبنای روش کتابخانه‌ای و اینترنتی صورت پذیرفته و تجزیه و تحلیل یافته‌ها نیز عمدتا با شیوه تحلیل کیفی انجام پذیرفته است.

یافته‌های تحقیق آن است که اگر مسئولین کشور به راهبردها و شیوه‌های رسانه‌ای و فرهنگی دشمن در نبرد نرم علیه انقلاب اسلامی از منظر حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) توجه نمایند و در جهت مقابله با آنها به تقویت قدرت نرم فرهنگی رسانه‌ای انقلاب اسلامی بپردازند، سبب خنثی شدن توطئه‌های دشمنان به ویژه تبلیغات فرهنگی و رسانه‌ای آنها در این زمینه خواهد شد.

[1]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با بسیجیان کشور 4/9/88

کلیدواژه ها

کلیدواژه: راهبرد؛ رسانه؛ نبرد؛ انقلاب؛ اسلامی؛ دشمن؛ فرهنگ

مقدمه

رشد گفتمان دینی در پی بازخوانی تفکر دینی از سوی انقلاب اسلامی بر اساس تلفیق جمهوریت و اسلامی بودن موجبات بسط و گسترش کمی و کیفی هنجارهای دینی و ارتقای روند فکری جوامع مسلمان متناسب با تحولات ابزاری و فناوری مدرن گردید.

ازاین‌رو، علت مقابله استکبار جهانی با انقلاب اسلامی و دامن زدن به نبرد نرم را درمی‌یابیم. انقلابی که با برد و دامنه جهانی توانست ابتدا خود را به عنوان یک نیروی سوم در معادلات جهانی عرضه کند و هم‌اکنون نظام مقدس جمهوری اسلامی را به‌عنوان نیروی نخست و تنها تجربه واقعی مردم‌سالاری دینی معرفی نماید. رهبر بیدار و فرزانه‌مان در فرازی بسیار مهم از فرمایشات گهربارشان فرموده‌اند:

 «امروز اولویت اصلی کشور مقابله با جنگ نرم دشمن که هدف آن ایجاد تردید، اختلاف و بدبینی میان آحاد مردم است و مهم‌ترین راه‌های مقابله با این تهاجم حفظ و تقویت بصیرت، روحیه بسیجی، امید کامل به آینده و مراقبت جدی در تشخیص‌ها است»[5].

 امروزه مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری، استکبار جهانی تمامی تلاش‌های خود را معطوف به جلوگیری از الگو شدن این نظام نموده است و با انتصاب نواقص و معایب به آن و یا بزرگ‌نمایی برخی نقاط ضعف سعی در مخدوش نمودن این الگوی برجسته و نوظهور دارد. این اقدام دشمنان به‌صورت «نبرد نرم» نمود و بروز یافته است. از این رو، همان‌گونه که دفاع از کیان اسلام بر هر مسلمانی واجب است تقابل با نبرد نرم و آسیب‌های بی‌شمار آن بر همه دوستداران اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی فرض و واجب است. نظام جمهوری اسلامی به معنای حقیقی کلمه، نظام مردم‌سالار و متکی به مردم است.

هرسالی تقریبا یک انتخابات، کشوری با شصت، هفتاد میلیون جمعیت، هرسال یک انتخابات در همه شئون، از رهبری نظام گرفته تا رئیس‌جمهور تا نمایندگان و تا شوراها. مردم این‌ها را انتخاب می‌کنند و این‌ها با انتخاب مردم سرکار می‌آیند، حادثه بسیار مهمی است، پدیده عجیبی است دشمن در مقابل این پدیده درمانده است. نظام مردم سالار، نظام متکی بر ایمان مردم، نظام برخاسته از دل مردم طبعا ایجاد گسیختگی بین مردم و چنین نظام و چنین تشکیلات حکومتی‌ای مشکل است و آسان نیست (جمعی از نویسندگان،1388، 282).

در این مقاله ابتدا با شناختی از ویژگی‌های انقلاب اسلامی و رویکردها و تهاجمات نرم رسانه‌ای فرهنگی دشمن علیه انقلاب اسلامی از منظر حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) به تبیین راهبردهای مقابله با شیوه‌های رسانه‌ای و فرهنگی دشمن در این حوزه پرداخته می‌شود.

بیان مسئله

 انقلاب اسلامی باعث بروز شرایط نوین و شکل‌گیری مناسبات جدید سیاسی و فرهنگی در منطقه و جهان شد. دشمنان این انقلاب به دلیل عدم شناخت این پدیده نوظهور انواع روش‌ها را برای مقابله با آن آزمودند. پس از ناکامی در مواجهه مستقیم با آن، دست به تغییر نگرش آشکاری زدند دلایل این تغییر راهبرد دشمن از نبرد سخت به تهاجم فرهنگی و نبرد نرم نیاز به بررسی دارد.

 از جنبه تاریخی استعمارگران در ابتدا با اعزام میسیونرها یا همان مبلغان مسیحی اقدام به مسیحی کردن جوامع هدف به منظور همسو سازی افکار مردم می‌کردند. این دوره از استعمار را می‌توان استعمار اولیه یا کهنه قلمداد نمود که با لشکرکشی مستقیم و اشتغال سرزمین‌های هدف همراه بود. سپس نظام سلطه با تغییر روش به طراحی جدید و پیچیده‌تری پرداخت. روش جدید استعمارگران، نفوذ و دست‌یابی به کشور مورد نظر از طریق غیر مستقیم است. این روش در قالب انتخاب و نصب حاکمان سرسپرده بومی و تربیت روشنفکران وابسته یا اجاره‌ای تحقق می‌پذیرفت؛ که استعمار نو نامیده می‌شود. رهبر معظم انقلاب حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در تبیین این شیوه استعماری فرمودند:

«استعمار کهن از بین رفت و جای آن، استعمار نو را آوردند. استعمار نو این بود که در رأس کشورها، بیگانگان نمی‌آمدند حکومت کنند؛ مثل دوران استعمار قدیم نبود که حاکم انگلیسی برود در هند حکومت کند، نه از خود کشورها کسانی را می‌گماشتند، مثل رژیم طاغوت، مثل رضاخان و پسرش و مثل بسیاری از دولت‌های دیگر کشورهای جهان سوم»[6].

 «استعمار فرا نو» در واقع، اشغال پایدار، غیر مستقیم و بدون اعتراض مردمی و با عبور از حاکمان سیاسی یک کشور است. می‌دانیم ویژگی شرایط کنونی جهان شامل شکل‌گیری گفتمان جهانی سازی از طریق فراگیری رسانه‌های جمعی است. در این دوران نظام‌های سلطه جو درصدد هستند تا با تهاجم فرهنگی به اهداف استعماری خود برسند. این دوران جدید با نام استعمار فرا نو نامیده شده است. در این عصر یا دوران، استعمار با فکر و ذهن مردم سر و کار دارد. در عصر استعمار فرا نو، استکبار جهانی با تهاجم فرهنگی حساب شده، اقدام به رخنه و ضربه زدن مخفیانه به انقلاب و نظام اسلامی نموده است.

 این اقدام و حرکات مخفیانه از دید تیزبین رهبر معظم انقلاب دور نماند. ایشان همواره این خطر را گوشزد می‌نمود و هشدارهای لازم را درباره تهاجم فرهنگی دشمن می‌دادند و مکرر می‌فرمودند این موضوع مسئله مهمی است و نمی‌توان یک لحظه از آن غفلت کرد؛ اما در سوی دیگر، نظام اسلامی همواره در برخورد با نبرد نرم استکبار، با ضعف‌های عدیده‌ای نظیر؛ تنگناها و فشارهای وارده بر اثر نبرد نرم، چالش‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی، آسیب‌هایی که هرلحظه به مرحله تهدید نزدیک می‌شوند، مواجه بوده است.

 برای درک این ضعف‌ها باید دید آسیب‌ها و مشکل‌ها در کجا هستند، آیا اساسا مولفه‌های قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی قادر به تقابل با دشمن می‌باشند؟ آیا راهبردهای پیشین کارآمد و پاسخگو نبوده‌اند؟ و یا اینکه آیا در این خصوص مدیریت منسجم و دقیقی اعمال نشده است؟ بنابراین در ابتدا می‌بایست ریشه‌های مشکل و معضل‌ها را شناسایی و مورد مطالعه قرار داد.

 در مسیر مواجه شدن با تهاجم فرهنگی دشمن یکی از مشکلات ریشه‌ای این است که عده‌ای اصل وجود نبرد نرم استکبار را انکار کرده و به‌رغم تاکیدهای مکرر مقام معظم رهبری آن را توهم می‌پندارند. این مشکل را رهبری چنین اشاره می‌فرمایند:

 «وقتی انسان، تجهیز، صف‌آرایی، دهانهای با حقد و غضب گشوده شده و دهانهای با غیظ فشرده شده علیه انقلاب، امام خمینی و آرمانهای نظام اسلامی را می‌بیند، وجود این نبرد نرم را باور می‌کند هرچند ممکن است عده‌ای این‌ها را نبینند.»[7]

 مشکل دوم اینجا است که ماهیت و ابعاد نبرد نرم دشمنان به خوبی و به موقع توسط جامعه، مدیران و مسئولان شناخته و دیده نشده است و به تعبیر رهبری، بصیرت کافی وجود نداشته است لذا برای مقابله با آن نیز رویکردهای مناسبی اتخاذ نگردید تا اینکه ضربه‌های سختی به نظام وارد شد.

مشکل سوم این است که انقلاب و نظام اسلامی برای مقابله با تهاجم و نبرد نرم نظام سلطه جهانی نمی‌تواند و نمی‌بایست از ادبیات استکبار نرم استفاده و پیروی نماید؛ زیرا همه مولفه‌های مربوط به آن نظیر مفاهیم قدرت نرم که ساخته امثال «جوزف نای» است قابل استفاده توسط ما نبوده و نمی‌باشند.

 مولفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران که در واقع، ابعاد و ماهیت انقلاب اسلامی است و آموزه‌های دینی بر آن استوار است، با ابعاد قدرت نرم مورد نظر جوزف نای و دیگر اندیشمندان غربی تفاوت عمیقی دارد؛ بنابراین باید به دنبال کلمات و اصطلاحات بومی خودمان باشیم که این موضوع نیازمند تحقیقات و بررسی‌های اصولی و بیشتری هست.

 برای ریشه یابی این مشکلات، می‌بایست حوزه‌های متنوع و گوناگونی را مورد مطالعه قرارداد، زیرا حرکت‌های سازمان یافته دشمن، به دلیل وجود زمینه و بسترهای مناسب داخلی، رشد و نمو پیدا می‌کنند و مشکلات فراوانی را برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی ایجاد می‌نمایند. برخی از این حوزه‌ها که بستر جریان نفوذ فرهنگی و موجبات آسیب پذیری نظام را فراهم آورده‌اند عبارت‌اند از:

 الف، ضعف‌های مدیریتی.

ب، ضعف‌های ساختاری و کارکردی.

پ، وجود تنگناهای مفهومی و ادراکی از تهدید نرم (که آن را تبدیل به نبرد نرم نموده است)

ت، ناکارامدی و عدم‌کفایت اقدامات و فعالیت‌های نظام در حوزه‌های نرم دفاعی و امنیتی.

ث، وجود نقاط ضعف و کاستی‌ها در پوشش و پاسخ‌گویی متقابل به تهاجمات دشمن.

با عنایت به توصیف‌های ارائه شده، این‌گونه به نظر می‌رسد که رویکردهای فعلی مقابله با نبرد نرم دشمن، از شناخت دقیق و کامل هر یک از نکات برشماری بالا برخوردار نمی‌باشند لذا از آنجایی‌که در دنیای امروز، نبردها علاوه بر صف‌‌بندی نظامی و ابزار سخت به صف‌بندی رسانه‌ای و نرم نیز وارد شده‌اند و در کنار نبرد سخت، نبردی دیگر در حوزه‌های روح و روان و افکار در جریان است؛ و با توجه به تاکیدهای مکرر مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا در خصوص بصیرت و هوشیاری آحاد ملت و تقابل با نبرد نرم استکبار، مسئله تحقیق به صورت ذیل قابل طرح است:

«نبرد نرم استکبار سبب بروز مسائل و مشکلات عدیده اجتماعی و فرهنگی در سطوح ملی و حتی فراملی نظام مقدس جمهوری اسلامی شده است. حرکت‌های سازمان یافته دشمن، به دلیل وجود زمینه و بسترهای مناسب داخلی، به سرعت رشد و نمو کرده و معضلات فراوان اجتماعی و فرهنگی را در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی ایجاد می‌کنند. برای درک حجم و کیفیت این تهدید و برای ریشه‌یابی مشکلات ناشی از آن، لازم است حوزه‌های متنوع و گوناگونی را مورد مطالعه قرارداد تا شاید بتوان راهبرد و راهکارهای مناسبی برای مقابله با آن اندیشد. مسئله و محدودیت مهم دیگر این است که راهبردهای مقابله‌ای الزاما می‌بایست برگرفته از قدرت نرم بومی و دیدگاه‌های آن باشند».

با نگاهی دیگر، به‌صورت خلاصه مسئله تحقیق این است که با توجه به دیدگاه‌های حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) راهبردهای رسانه‌ای دشمن درنبرد نرم علیه انقلاب اسلامی مشخص نیست.

هدف تحقیق:

بررسی راهبردهای رسانه‌ای و فرهنگی دشمن در نبرد نرم علیه انقلاب اسلامی از منظر حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی).

سوال اصلی تحقیق:

سوال اصلی این تحقیق منطبق با هدف اصلی آن یعنی راهبردها و شیوه‌های رسانه‌ای و فرهنگی دشمن درنبرد نرم علیه انقلاب اسلامی ایران از منظر حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) چیست؟

روش تحقیق:

روش این تحقیق تفسیری مبتنی بر رویکرد تحلیلی و تجزیه و تحلیل اطلاعات راهبردهای رسانه‌ای دشمن درنبرد نرم علیه انقلاب اسلامی ایران است.

ادبیات تحقیق:

در دنیای امروز، نبردها علاوه بر صف‌بندی نظامی و ابزار سخت به صف‌بندی رسانه‌ای و فرهنگی نیز وارد شده‌اند و در کنار نبرد سخت نبردی دیگر در حوزه‌های روح و روان و افکار در جریان است. شرایط کنونی جهان شامل شکل‌گیری گفتمان جهانی سازی از طریق فراگیری رسانه‌های جمعی است. در این دوران نظام‌های سلطه جو درصدد هستند تا با تهاجم فرهنگی به اهداف استعماری خود برسند. این دوران جدید با نام استعمار فرا نو نامیده شده است که در این دوران، استعمار با فکر و ذهن مردم سر و کار دارد. در عصر استعمار فرا نو، استکبار جهانی با تهاجم فرهنگی حساب شده، اقدام به رخنه و ضربه زدن مخفیانه به انقلاب و نظام اسلامی نموده است.

 نبرد نرم نوعی «تلاش برنامه‌ریزی شده برای استفاده از ابزارها و روش‌های تبلیغی، رسانه‌ای سیاسی و روانشناختی برای تاثیر نهادن بر حکومت‌ها، گروه‌ها و مردم کشورهای خارجی به منظور تغییر نگرش‌ها، ارزش‌ها و رفتارهای آنان» است (فازیو، 2007،54).

 نبرد نرم «استفاده یک کشور از قدرت نرم برای دستکاری افکار عمومی کشور آماج و تغییر ترجیحات، نگرش‌ها و رفتارهای سیاسی آنان» است (جوزف نای،2006،58).

در این دوران رسانه‌ها به مثابه ابزاری اساسی برای اِعمال سیاست قدرت‌های زورمدار به کار می‌روند و رقابتی جهانی در عرصه نبرد رسانه‌ای شکل گرفته است. در این میان نبرد نرم با هدف گرفتن فکر و اندیشه ملت‌ها نقش مهمی را در سست نمودن حلقه‌های فکری و فرهنگی جوامع ایفا می‌کند. در این خصوص، استکبار جهانی و در رأس آنها آمریکا با ارائه تعریف جدیدی از تروریسم و آزادیخواهی، نبرد نرم گسترده‌ای را علیه دیگر کشورها از جمله ایران اسلامی آغاز نموده است.

 شناخت مفاهیم مرتبط با هر موضوعی در شناخت بهتر آن تاثیر به‌سزایی دارد. نبرد نرم که طیف وسیعی از اقدامات را در برمی‌گیرد از زوایای گوناگون تعاریف مختلفی دارد. نبرد نرم برآیند نبرد روانی و فرهنگی و عرصه‌های مربوط به آنها است که بدون شناخت و تعریف مفاهیم مرتبط با آن قادر به درک همه جانبه آن نخواهیم بود.

در سپهر بیکران مفاهیم مرتبط با نبرد نرم جهت بررسی جوانب گوناگون موضوع نیازمند به تشریح مفاهیم و واژگان فراوانی هستیم. شناخت هر مفهوم و پدیده‌ای، نیازمند شناسایی ابعاد، مشخصات، حوزه‌های تاثیرگذار و محورهای آن است که مفهوم مورد نظر بر آنها تکیه دارد. بر پایه بررسی‌های به عمل آمده مفاهیم بسیاری در ارتباط با موضوع پژوهش وجود دارد ازجمله: (نبرد نرم، قدرت نرم، تهدید نرم، دفاع نرم، استکبار، امنیت نرم، نبرد روانی، عملیات روانی، تهاجم فرهنگی، فرهنگ عمومی، نبرد سایبری، نبرد دانش محور و نبرد شناختی، انقلاب‌های رنگین، کودتاهای مخملی و …) موارد فراوانی هستند که نیاز به بررسی دارند. در اینجا به ترتیب عناوین مهم و تاثیرگذار بر تحقیق را مورد شناسایی دقیق قرار داده‌ایم.

مفاهیم قدرت و قدرت نرم:

مفهوم «قدرت» و «قدرت نرم» از مفاهیم اساسی در حوزه علوم گوناگون به ویژه علوم سیاسی و نظامی است. توجه به قدرت در آموزه‌های اجتماعی، ملی، فرهنگی و دینی، مشاهده می‌شود. نقش و تاثیر قدرت نرم در زندگانی انسان انکارناپذیر است. به‌گونه‌ای که امام خمینی (ره) بنیان‌گذار انقلاب اسلامی با معرفی منشأ قدرت و تاثیرات آن، باور انسانها را به مثابه یکی از ابعاد ویژه قدرت نرم، اساس همه پیروزی و شکست‌ها نامیده و فرموده‌اند:

"اساس همه شکست‌ها و پیروزی‌ها از خود آدم شروع می‌شود، انسان اساس پیروزی‌ها و اساس شکست است. باور انسان اساس تمام امور است" (صحیفه نور، ج 14، ص 193).

 در نگاه حضرت امام (ره) قدرت و قدرت نرم دارای اصالت نیستند. نگاه ایشان به قدرت، نگاهی ابزاری و وسیله‌ای است که برای اهداف والای انسانی نظیر سعادت، کرامت انسانی و اجرای حدود الهی است. به گونه‌ای که در این ارتباط بنیان‌گذار انقلاب اسلامی می‌فرمایند:

"من به‌صراحت اعلام می‌کنم که جمهوری اسلامی با تمام وجود برای احیای هویت اسلامی مسلمانان در سراسر جهان سرمایه‌گذاری می‌کند و دلیلی هم ندارد که مسلمانان جهان را به پیروی از اصول تصاحب قدرت در جهان دعوت نکند و جلو جاه‌طلبی و فزون‌طلبی صاحبان قدرت و پول و فریب را نگیرد " (صحیفه نور، ج 16،238).

 با این جملات روشنگر درمی‌یابیم که با مفهومی سترگ و بنیادین مواجه هستیم برای درک بیشتر مفهوم گسترده قدرت نرم، موارد ذیل را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

«قدرت نرم به برنامه‌هایی که هدف آنها اطلاع رسانی یا نفوذ بر افکار عمومی سایر کشورها با بهره‌گیری از ابزارهایی چون رسانه‌های مکتوب، فیلم‌های سینمایی، فیلم‌های تلویزیونی، مبادلات فرهنگی و… است، گفته می‌شود» (امیری، 1389،25).

«قدرت نرم یعنی توانایی نفوذ و تاثیرگذاری بر افکار، اندیشه‌ها و اذهان با هدف تحمیل خواست و اراده از طریق جلب نظر و متقاعد ساختن ملت و دولت هدف بدون استفاده از زور و فشار فیزیکی» (جمعی از نویسندگان،1387، 44).

راهبردهای کمیته صلح جاری، در دیدگاه پالمر و اعضای کمیته صلح جاری تنها راه سرنگونی نظام جمهوری اسلامی ایران، پیگیری نبرد نرم با استفاده از سه تاکتیک، دکترین مهار، نبرد رسانه‌ای، ساماندهی نافرمانی مدنی است. محورهای عمده پروژه دلتا و راهکارهای پیش‌بینی شده آمریکا برای سرنگونی جمهوری اسلامی عبارت بودند از:

· استفاده از ضعف سیاست‌های اقتصادی و اختلافات درونی ایران.

ایران باید در صدر برنامه سیاست خارجی آمریکا قرارگیرد و واشنگتن با پیگیری رویکردی تازه باید همه نیروها را برای این استراتژی بسیج کند.

· دامن زدن به نافرمانی مدنی در تشکل‌های دانشجویی و نهادهای غیر دولتی و صنفی از ابزارهای مهم فشار بر ایران است.
· ابراز تمایل برای بازگشایی سفارت ایالات‌متحده در تهران و انتخاب و معرفی همزمان یکی از بلند پایه‌ترین مقامات به عنوان فرد شماره یک برای اجرای این سیاست جدید در مقابل ایران.
· تدارک شبکه‌های متعدد رادیو تلویزیونی برای ایرانیان و ارائه پیام‌های این پروژه به وسیله پیشرفته‌ترین فناوری‌های روز به دست مردم ایران.
· اگر قرار است گفتگو و تعامل با ایران صورت گیرد، باید با مقامات با نفوذ ایرانی و آنها که قدرت واقعی و کافی برای تصمیم‌گیری‌ها دارند انجام شود (همچون مقامات مورد وثوق و تایید رهبری ایران).
· درباره فعالیت هسته‌ای ایران، باید با احتیاط، دوراندیشی و چند جانبه عمل کرد.
· حمایت از اپوزیسیون هم می‌تواند از عوامل موثر بر تغییر رژیم ایران باشد. همچنین سفر فعالان جوان خارجی از کشورهای متحد ایالات‌متحده به ایران، راه دیگری در این رویکرد است.
· تسهیل فعالیت «NGO» های آمریکایی در ایران و همچنین دعوت فعالان جوان ایرانی به خارج برای شرکت در سمینارهای کوچک.
· استفاده از سفارتخانه‌های کشورهای دیگر در تهران. به علاوه حضور در جلسات محاکمه، درخواست مشترک برای آزادی زندانیان سیاسی، کمک مالی به خانواده‌های زندانیان و گروه‌های مخالف حکومت و حتی نظارت یا مشارکت در اعتراض‌ها ازجمله این راه‌های تاثیرگذار است.
· تضعیف ستون‌های حمایتی حکومت ایران که همانا سرویس‌های امنیتی و نظامی این کشور هستند.
· سرویس‌های امنیتی و قضایی آمریکا و متحدانش باید در همکاری با سازمانهای حقوق بشر به جمع‌آوری مدارک و شواهدی در متهم کردن مسئولان ایرانی به موارد شبیه "میکونوس" اقدام کنند.
· گفتگو با دولت ایران هم باید در دستور کار باشد.
· باید رهبران روحانی ایران را که در رأس قدرت هستند، وادار کرد از قدرت سیاسی به صورت مسالمت‌آمیز کناره بگیرند.
· باید قدرت بسیج و سپاه را از میان برد و در وزارت اطلاعات تغییرات اساسی صورت داد یا به طورکلی آن را حذف کرد (حاذق نیکرو، 1388، 2).

از طرف دیگر در پی تحولات جهانی پس از واقعه یازده سپتامبر 2001 "مارک پالمر" استراتژیست معروف آمریکایی که در دولت‌های نیکسون، کارتر، ریگان و بوش در وزارت خارجه مشغول به کار بوده و اکنون علاوه بر اینکه مدیر دپارتمان تحقیقاتی "مرکز سیاست خارجی سابان" در موسسه بروکینگز است، عضو "کمیته خطر جاری" است. گزارشی تحت عنوان "ایران- آمریکا، رهیافت جدید" را به نگارش درآورد؛ و در آن صراحتا با ایده تهاجم نظامی به ایران مخالفت کرده و اظهار داشت.

ایران به لحاظ وسعت سرزمینی، کمیت جمعیت، کیفیت نیروی انسانی، امکانات نظامی، منابع طبیعی سرشار و موقعیت جغرافیایی ممتاز در منطقه خاورمیانه و نظام بین‌المللی به قدرتی کم مانند تبدیل شده که دیگر نمی‌توان با یورش نظامی و نبرد سخت آن را سرنگون کرد.

 تنها راه مبارزه با نظام جمهوری اسلامی، پیگیری مکانیسم‌های نبرد نرم [پروژه دلتا] و استفاده از فن‌های عملیات روانی و تبلیغاتی، با استفاده از سه دکترین؛ مهار نبرد رسانه‌ای [تهاجم رسانه‌ای] و سازمان‌دهی و پشتیبانی از نافرمانی مدنی است (حسنلو، 1388،12).

 آمریکا با رویکرد سلطه‌گری قدرت خود؛ منافع خود را در عمق خاورمیانه و تسلط بر بزرگ‌ترین منبع انرژی و آینده جهان تعریف نموده است. با این رویکرد هرگونه اقدامی که در خاورمیانه این سلطه‌گری را برنتابد از نظر آمریکا به عنوان تهدید تلقی می‌شود. نبرد نرم به عنوان برنده‌ترین، موثرترین و ارزان‌ترین سلاح که تا کنون با پاسخ‌های مطلوب و قابل قبول به آمریکا در مقابل این تهدید و در بسیاری از حوزه‌های جغرافیایی تاثیر خود را به اثبات رسانده به عنوان یک اقدام راهبردی تلقی می‌شود.

در اینجا می‌توان به بیانات زیبا و شیوای امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) نیز رجوع نماییم که در ارتباط با سیر تکامل و پیشینه نبرد نرم طی فرمایشات مبسوطی فرموده‌اند:

«تهاجم فرهنگی واقعیت روشنی است که با افکار کودن نمی‌توان اصل تهاجم را از بین برد. امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند، اگر شما در سنگر خوابت برد معنایش این نیست که دشمنت هم در سنگر مقابل خوابش برده است. ما باید توجه داشته باشیم که انقلاب فرهنگی در تهدید است کما اینکه اصل فرهنگ ملی و اسلامی ما در تهدید دشمنان است، من به عنوان یک آدم فرهنگی این را عرض می‌کنم نه به عنوان یک آدم سیاسی.

 در مقابل پیمان ناتو که آمریکایی‌ها به عنوان مقابله با شوری سابق و یک مجموعه مقتدر نظامی به وجود آوردند اما برای سرکوب هر صدای معارض خودشان در منطقه خاورمیانه و آسیا و غیره از آن استفاده می‌کردند، حالا یک ناتوی فرهنگی هم به وجود آورده‌اند، این بسیار چیز خطرناکی است، البته حالا هم نیست، سال‌ها است که این اتفاق افتاده است، مجموعه به هم پیوسته رسانه‌های گوناگون که حالا اینترنت هم داخلش شده است و ماهواره‌ها، تلویزیون‌ها و رادیوها در جهت مشخص حرکت می‌کنند تا سررشته تحولات جوامع را به عهده بگیرند»[8].

«نبرد نرم در حقیقت شامل هرگونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه‌ای [و غیر رسانه‌ای] است که جامعه یا گروه هدف را نشانه می‌گیرد و بدون درگیری نظامی و گشوده شدن آتش، رقیب را به انفعال یا شکست وامی‌دارد. اصطلاح نبرد روانی، خود مقوله مفصلی است که با شگردها و شیوه‌های متنوعی اجرا می‌شود و باید آن را یکی از اشکال و زیر مجموعه‌های نبرد نرم دانست. نبرد رایانه‌ای و اینترنتی و راه اندازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و … نیز اشکال دیگر نبرد نرم هستند» (حسنلو، 1388، 12).

«امروز آرایش رسانه‌ای و فرهنگی که در مقابل جمهوری اسلامی قرار دارد، بسیار آرایش پیچیده، متنوع، متکثر، کارامد و فنی و پیشرفته است»[9].

 «اولویت آن چیزی است که به آن می‌گویند نبرد نرم، یعنی نبرد به وسیله ابزارهای فرهنگی، به وسیله نفوذ، به وسیله دروغ، به وسیله شایعه پراکنی، با ابزارهای پیشرفته‌ای که امروز وجود دارد. ابزارهای ارتباطی که ده سال قبل و پانزده سال قبل و سی سال قبل نبود، امروز گسترش پیدا کرده، نبرد نرم یعنی ایجاد تردید در دل‌ها و ذهن‌های مردم»[10].

«… آن‌طرف هم تهدید می‌کند تطمیع می‌کند، چرب‌زبانی می‌کند، تبلیغات می‌کند، از همه این‌ها هم یک هدف را دنبال می‌کند تا این‌که راهی باز کند و مجددا وارد کشور ایران بشود» [11].

جهانی شدن و جهانی سازی در سه حوزه قابل بحث و بررسی است، حوزه سیاست، حوزه اقتصاد و حوزه فرهنگ. مطابق نظریات جهانی سازی، هرچند اهمیت اقتصاد و سیاست در این فرآیند بسیار بالاست، اما بایستی بیشترین تمرکز بر مبانی فرهنگی صورت پذیرد. یکی از سرامدترین معتقدین به این نظریه "مارشال مک لوهان" است. او عامل رسانه را در فرآیند درهم تنیدگی و یکپارچه شدن جهان و شیوع یک فرهنگ توده‌ای مشترک عامل اساسی می‌داند.

جهانی شدن با کاربردهای مختلف تعریف شده، در یکی از کاربردها منظور از جهانی شدن، جهانی سازی است که به معنی القای اهداف و برنامه‌های خاصی به مردم سراسر جهان است (جان بلیس- استیو المیت و دیگران، 1383، 47).

نقش رسانه به گونه‌ای است که می‌توان آن را به قلمی تشبیه نمود که فرهنگ یک جامعه را می‌نگارد. به عنوان نمونه امروزه با ابزارهای قوی نظیر اینترنت مرزهای جغرافیایی در نوردیده شده است به گونه‌ای که اینترنت کلیدواژه جهانی سازی قلمداد می‌شود. صاحب نظران داخلی نیز از نقش رسانه غافل نبوده‌اند.

در این رابطه برخی کارشناسان، جهانی سازی را تهدید نرم ارزیابی نموده‌اند. «در حال حاضر جهانی سازی فرهنگ را می‌توان مترادف با مفهوم تهدید نرم تلقی نمود» (نایینی، 1387، 10).

«شیوه‌های استکبار جهانی در اجرای نبرد نرم علیه نظام مقدس اسلامی عبارتند از؛ الف، نبرد رسانه‌ای، استکبار جهانی با راه اندازی روزنامه‌ها، شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی متعدد سعی دارد اعتقادات دینی جوانان را تضعیف کند. ب، نبرد روانی، نبرد نرم برای تضعیف اراده ملت‌ها طراحی‌شده است و با کمک فن‌های آن‌که امروز در دانشگاه‌هایشان تدریس می‌شود سعی می‌کنند یک ملت را بدون درگیری فیزیکی به زانو دربیاورند. پ، فن اختلاف افکنی و شایعه پراکنی، ت، القای ناامیدی، ث، توسل به ترس، تهدید و ترساندن شیوه قدیمی و همیشگی سلطه‌گران برای تضعیف اراده و عزم ملت‌ها و چپاول منابع کشورها بوده است» (رنجبران، 1388،14).

 با توجه به اینکه در مقابله با راهبردهای رسانه‌ای و فرهنگی دشمن بایستی به قوت‌ها ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات توجه شود لذا در این بخش ابتدا به تشریح نقاط قوت فرهنگی و رسانه‌ای از منظر حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) پرداخته می‌شود و در ادامه ضعف‌ها تهدیدات موجود نیز از منظر ایشان مورد بررسی قرار می‌گیرد:

پی نوشت:

[4]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با بسیجیان کشور 4/9/88

[5]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با بسیجیان کشور 1389

[6]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با مردم قم در سالگرد قیام 19 دی مردم قم

[7]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با جمعی از شعرا- 12/6/88

[8]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با مردم سمنان با 15/8/1385

[9]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با مدیران و کارکنان صداوسیما 28/2/83

[10]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دیدار با بسیجیان کشور 4/9/88

[11]. بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در مورخه 12 / 8 /78

مراجع

منابع و مأخذ:

–  قرآن کریم مترجم مکارم شیرازی

–  حضرت امام خمینی، روح‌الله، (ره) «صحیفه نور»، جلدهای 2 و 5 و 7 و 14 و 16 و 21

–  بیانات حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) قابل‌دسترسی در سایت WWW.KHAMENEI.IR

–  امیری، ابوالفضل (1387) «تهدید نرم، تهاجم فرهنگی، ناتوی فرهنگی»، تهران، انتشارات پگاه

–  بلیس، جان المیت، استیو و دیگران (1383) «جهانی‌شدن سیاست» جلد اول- موسسه ابرار معاصر تهران

–  جمعی از نویسندگان (1387)، «بصیرت پاسداری»، تهران: اداره سیاسی نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه.

– حاذق نیکرو، حمید (1388) «جنگ رسانه‌ای»، سایت اندیشکده راهبردی امنیت نرم گروه پژوهشی امنیت و جنگ نرم مرکز مطالعات و اطلاع‌رسانی شجره طیبه

–  حسنلو، محمد (1388) «جنگ سایبری» روزنامه کیهان شماره 19464 چهارشنبه 25 شهریور

–  رنجبران، داوود (1388) «جنگ نرم»، تهران، انتشارات ساحل اندیشه

– نایینی، علی محمد (1387) «مبانی مأموریت سپاه در مقابله با تهدیدات نرم» فصلنامه علمی، تخصصی عملیات روانی سال 5 شماره 20 دانشگاه امام حسین (ع) دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی

–  نایینی، علی محمد (1389) «جنگ نرم چگونه پیش می‌رود؟» ویژه نامه سال 89 روزنامه جوان

–  وی. ای. دی، ترجمه گروه علوم انسانی جهاد دانشگاهی

.Joseph – nye 2002 " the information revolution and American soft power" asia pasific review – vol 9 /no.1-p.

نویسندگان:

علیرضا نجاتی منفرد: دانش آموخته دانشگاه عالی دفاع ملی

محمدرضا کمالی: دانش آموخته دانشگاه عالی دفاع ملی

سید کاظم دلخوش: دانشجوی دکتری راهبردی فرهنگی دانشگاه عالی دفاع ملی

دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم شماره 14

ادامه دارد…