نقد و بررسی سبک‌شناسانة شعر دورة بازگشت

چکیده

فرهنگ هر ملّتی از عناصر گوناگونی فراهم می‌آید، یکی از مهم‌ترین ارکان سازندة فرهنگ، شعر و ادب است که از اساطیر، مذهب، حوادث اجتماعی و تاریخی هر ملّت سرچشمه می‌گیرد و یکی از منابع شناخت تاریخ تمدّن ملل در قرون مختلف می‌باشد. آشنایی دقیق و انتقادی با تحوّل و تطوّر شعر در طول تاریخ، گامی مؤثّر در شناخت سرگذشت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه‌ای است. با آشنایی با تاریخ ادب و شعر می‌توان دریافت که آیا جامعه در حال پیشرفت و اعتلاست، یا در حال سکون است و یا اینکه سیر قهقرایی دارد. شعر فارسی در طول تاریخ هزار و دویست‌سالة خود، دچار تحوّلات و دگرگونی‌های مختلفی شده که عوامل بسیاری در این تطوّرها مؤثّر بوده‌اند. آنچه در این مقاله مطرح است، جستجوی بررسی میزان توفیق شاعرانی است که از سبک هندی روی برتافته، به تتبّع در آثار قدما پرداخته‌اند و اینکه تا چه اندازه‌ای توانسته‌اند از نفوذ سبک هندی خارج شوند، چه از نظر ترکیبات واژگانی و چه از لحاظ مضمون و محتوای شعر. با بررسی و مقایسة ویژگی‌های شعر شاعران خراسانی و بازگشت می‌توان گفت که تقلید، هرچند استادانه هم انجام بگیرد، باز هم ارزش اثر اصلی و ابتکاری را ندارد و در طول تاریخ، هیچ گاه مقلّدان یک هنرمند به اندازة خود او ارزش پیدا نکرده‌اند و آثار آنان مورد توجّه قرار نگرفته است. اصولاً تقلید از حالت سکون و ایستایی شخص و جامعة مقلّد حکایت می‌کند. قصد داریم تا با ذکر نمونه‌ها و داده‌های آماری دقیق، به میزان موفّقیّت یا شکست نسبی این تقلیدهای شاعرانه دست یابیم.

کلیدواژه‌ها: تقلید؛ دورة بازگشت ادبی؛ سبک خراسانی؛ شعر؛ نقد و بررسی

نویسنده:

غلامرضا مستعلی پارسا: دانشیار دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

فصلنامه متن پژوهی ادبی – دوره 20، شماره 68، تابستان 1395 .

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.