بررسی ارتباطِ نگاه محور در فیسبوک: برساخت فانتزی و گفتمان هیستریک (با رویکرد لکانی)‏

چکیده

تحقیق حاضر به‌منظور تحلیل ارتباط‌گران فیس‌بوک همچون سوژه‌های لکانی انجام‌گرفته است. برخلاف نظریه‌های رایج ارتباطی که ارتباط را فرایند ساده انتقال پیام و آگاهانه می‌دانند، در روان‌کاوی لکان این دو ویژگی به چالش کشیده می‌شود. سوژه روان‌کاوانه لکان، سوژه آگاه مدرن نیست، بلکه سوژه‌ای است که توسط میل دیگری یا زبان برساخته می‌شود و چون میان آنچه توسط زبان می‌گوید و آنچه هستی اوست، شکاف وجود دارد، سوژه خط‌خورده تلقی می‌گردد. با توجه به این که سوژه خط‌خورده لکانی، همواره با حفره مواجه است و این امر که زبان در رویکرد او ناخودآگاه تلقی می‌گردد، این تحقیق با بهره‌مندی ازنظریات روان‌کاوانه لکان و روش تحلیل روان‌کاوانه و پسا ساختارگرایانه درصدد تبیین و تحلیل تعامل گران فیس‌بوک و پاسخ به دو پرسش است: 1- چگونه ارتباط نگاه محور که مبتنی بر دیدن و دیده شدن است در فیس‌بوک تبدیل به یک فانتزی می‌شود؟ 2- چگونه گفتمان فیس‌بوک را می‌توان در چارچوب گفتمان سرمایه‌داریِ هیستریک تبیین و برساخت سوژه‌های هیستریک شده حاصل از نفوذ گفتمان سرمایه‌داری را تفسیر نمود؟ در تحقیق حاضر کاربران فیس‌بوک چون سوژه‌هایی که در عرصه نگاه‌محوری با یاری امر تصویری برای پر کردن حفره تروماتیک تا بالاترین حد فانتزی، تعاملات خود را گسترش می‌دهند، تحلیل می‌گردند. مورد مطالعاتی، تبیین کاربران پیج بچه پولدارهای تهرانی در فیس‌بوک است، که با توجه به مبانی نظری تحقیق، همچون سوژه‌های هیستریک در امر دیداری دست به خیال‌پردازی می‌زنند. تحلیل کاربران نشان می‌دهد که چگونه روابط اجتماعی در قالب گفتمان‌ها معنادار می‌گردد و کارکرد فیس‌بوک چون عرصه‌ای برای تعاملات فردی و اجتماعی محلی برای فانتزی دیداری می‌شود. به‌منظور انضمامی ساختن تحلیل نظری کاربران، تعداد 100 تصویر از این صفحه مورد بررسی قرار گرفته است. 

کلیدواژه ها: سوژه لکانی؛ فانتزی؛ فیس‌بوک؛ ارتباط نگاه محور؛ گفتمان هیستریک

نویسنده:

سروناز تربتی: استادیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق

نشریه مطالعات رسانه های نوین – دوره 2، شماره 8، زمستان 1395.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.