نقشه مسئولان آبی برای فوت کارون/ فلافل با طعم ریزگرد

به گزارش پایگاه خبری هرمزبان اخبار هرمزگان به نقل از خبرنگار مهر، مبحث دگرگونی اقلیم بعنوان یکی از با اهمیت ترین چالش های معرض جامعه جهانی مطرح هست و یکی از وسیع ترین موضوعات علمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…

پدیده دگرگونی اقلیم پدیده تشریح شده ای هست و رابطه مستقیمی با خراب کردن سرزمین و بیابانزایی دارد و به همین سبب راهکار ورود به انتهاء دگرگونی اقلیم، مبارزه با بیابانزایی بصورت هماهنگ، علمی و تشریح شده هست.

با این مقدمه نگاهی می اندازیم به وضع خوزستان و وضع فوق بحرانی ریزگردها در سال ۹۴ و ۹۵ که توام با لطمه های مکرر بود.

وضع فوق بحرانی در خوزستان

خوزستان در سال ۹۴ بعنوان یکی از آلوده ترین شهرهای جهان شناخته گردید. روزهایی که ریزگردها موجب مشکلات تنفسی ساکنان این شهر شده بود. در آبان ماه ۱۳۹۴ به دنبال بارش باران اسیدی در این استان، برای صدها نفر مشکلات تنفسی پیش آمد که آنها را به بیمارستان کشاند.

برای برون رفت از وضع فعلی خوزستان و ایلام، سه حوزه لازم هست احیا شوند؛ ۵۵۰هزار هکتار زمین های کشاورزی، برگرداندن پوشش گیاهی به ۳۵۰هزار هکتار شن زار و برگرداندن کارون به روزهای پر آب سابق اما در سال بعد، وضع از این هم بدتر گردید؛ با قطع آب و برق، خوزستان به حالت نیمه تعطیل درآمد. گرد و غبار شدید و رطوبت بسیار دلیل این وضع اعلام گردید.

در آن سال، در طول دو ساعت میزان گرد و خاک هوا از زیر ۱۰۰میکروگرم به بیشتر از ۱۰هزار میکروگرم رسید، این عدد یعنی آلودگی هوای اهواز ۶۰ برابر نرمال جهانی هست.

برای برون رفت از وضع فعلی خوزستان و ایلام، سه حوزه لازم هست احیا شوند؛ ۵۵۰هزار هکتار زمین های کشاورزی، برگرداندن پوشش گیاهی به ۳۵۰هزار هکتار شن زار و برگرداندن کارون به روزهای پر آب سابق.

طرح احیای ۵۵۰هزار هکتار از زمین های کشاورزی

در عزیمت مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۵ به استان خوزستان، وی فرمان احیای زمین های کشاورزی این استان را صادر نمودند. یکسال بعد، طرحی با اسم احیای ۵۵۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی استان خوزستان و ایلام آماده و تصویب گردید و قرار بود از آن سال اجرای این طرح آغاز گردد. در فاصله سالهای ۷۶ تا ۹۲ منحصرا حدود ۷۵ هزار هکتار کشاورزی آماده گردید، البته آن هم بصورت پراکنده در منطقه های متفاوت استان خوزستان.

اجرای این طرح پس از سالها مسکوت ماندن، در سال ۹۳ با تهیه ارزش از صندوق توسعه ملی، آغاز گردید.

حسن روحانی در تاریخ ۲۴ دی ۹۲ این وعده را داده بود که زمین های کشاورزی خوزستان را احیا کند. وی در جریان عزیمت استانی خود به خوزستان در جمع مردم اهواز عنوان کرد: «این سرزمین، سرزمینی هست که هر مقدار این دولت برای سرمایه گذاری کوشش کند، کم هست. نخستین قدمی که دولت پیش از آغاز این عزیمت برداشته و بحث هایش را انجام داده و به پیرامون و قوه الهی آغاز می کند، احیای کشاورزی استان خوزستان هست. ما برای آباد کردن ۵۵۰ هزار هکتار سرزمین استان به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیازمندیم که این رقم در دولت حدس شده هست.»

ما برای آباد کردن ۵۵۰ هزار هکتار سرزمین استان به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیازمندیم که این رقم در دولت حدس شده هست. »رئیس جمهوری تاکید کرد: «ما از مسیر صندوق توسعه در طول سه سال آینده همه زمین ها را آماده کشت می کنیم.»

در عزیمت رهبری در حدود ۱۷ پارسال این برنامه مورد تاکید قرار گرفته و قدم هایی هم برداشته شده هست که لازم هست تکمیل گردد.

»استاندار خوزستان در جواب به پرسش خبرنگار مهر مبنی بر دلایل بیشتر از دو دهه مسکوت ماندن این طرح عنوان کرد: ما مسئول کارکرد خودمان هستیم؛ دولتهای گذشته خودشان لازم هست پاسخگو باشند.

وی اضافه کرد: در بعضی از دولتهای گذشته شاهد بودیم که مراجع سرشاری برای کشور ایجاد گردید که می توانست با ایجاد زیرساخت های اساسی، کشور را بیمه کند، اما با تأسف این چنین نشد.

برنامه ای که هنوز ناتمام مانده هست

یدالله شمایلی مدیر عامل موسسه جهاد نصر در مورد احیای ۵۵۰هزار هکتار زمین های کشاورزی به خبرنگار مهر شریعتی دنبال کرد: ما در ۸ سال ۷۵۰ میلیارد دلار فروش نفت و ۲۵۰ میلیارد دلار فروش سرمایه داشتیم؛ این رقم در کشور ما بی پیشینه بود. 

عنوان کرد: موسسه جهاد نصر عملاً فعالیت خود را در این زمینه از سال ۸۹ آغاز کرد که به سبب نبود اعتبارات لازم در پنج سال نخست تنها ۱۱۰ هزار هکتار از این زمین های احیا گردید. وی اضافه کرد: در این مورد در سالهای گذشته طرح ساخت چند سد و علاوه بر این ایجاد قسمتی از شبکه های کلیدی و فرعی آبیاری و زهکشی اجرایی گردید اما به سبب کم بودن اعتبارات پیشرفت خوبی نداشت.

شمایلی اهتمام کرد: در حال حاضر زیرساخت ها برای مبارزه با محور های داخلی گرد و غبار مهیا شده و در برنامه ششم توسعه نیز ۳۲۰ هزار هکتار از زمین های محور گرد و غبار تعیین و در دست اقدام قرار می گیرد.

اجرای طرح ۵۵۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری طی سالهای ۱۳۸۷ تا انتهاء سال ۱۳۹۲ معادل ۶۶ هزار هکتار در شش سال بوده که به صورت متوسط ۱۱ هزار هکتار در سال بوده اما از سال ۹۳ تا الان به سبب افزایش اعتبارات، ۱۸۲ هزار هکتار، یعنی سالیانه حدود ۶۰ هزار هکتار بوده هست. با این وجود به نظر می آید با توجه به ارزش این طرح و ظرفیت وسیع زمین های باقی مانده و لطمه های موجود، احتیاج به تمرکز زیادتر و ورود جدیتر در این حوزه تماما مشهود هست.

مسکوت ماندن این طرح به معنای استمرار وضع ریزگردهای خوزستان و افزایش کوچ هست. دیگربار این طرح را مرور می کنیم: طرح احیا ۵۵۰هزار هکتار از زمین های خوزستان و ایلام از سوی مقام معظم رهبری در عزیمت سال۷۵ مطرح گردید؛ نخستین فاز عملیات طرح در قانون بودجه سال ۸۷ تحت عنوان وزارت جهاد کشاورزی در سطح ۳۳۲هزار هکتار مصوب گردید.

در سال ۸۸ به منظور تسریع در اجرای طرح و ابلاغ معاون اول ریاست جمهور وقت موسسه جهاد نصر وارد کار گردید، در دیماه سال۹۲ حسن روحانی در عزیمت به خوزستان از این طرح اعلام پشتیبانی کرد و با پیشنهاد وی به مقام معظم رهبری به منظور تسریع در اجرای طرح مبلغ یک و نیم میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی به طرح تخصیص یافت.

دلیل پیدایش ریزگردها

راه درازی برای احیای زمین های کشاورزی مانده هست. میتوان عنوان کرد منشا کلیدی ریزگردها، حدود ۳۵۰هزار هکتار شنزار روان هست که از شمال غرب استان و هم مرز با عراق آغاز می گردد و تا شرق استان ادامه دارد. هفت محور کلیدی ریزگرد داریم که بزرگ ترین آن به مساحت ۱۱۳ هزار هکتار در جنوب شرق اهواز قرار دارد.

کنترل و تثبیت محور های ریزگرد از سال ۹۴ آغاز شده و تا الان تنها  ۱۰هزار هکتار از مساحت این محور ها به روشهای متفاوت اجرا شده هست. از مساحت ۱۱۳ هزار هکتار در جنوب شرقی اهواز، ۴۲هزار هکتار فوق بحرانی هست که اسفند سال گذشته وزارت کشاورزی موظف گردید در یکسال این محور را کنترل کندتوفان های گرد و خاک و غبار موجب ایجاد مشکلات متعددی برای کشاورزی، تندرستی مردم و تاسیسات برقی شده هست. این توفان ها موجب نابود شدن مزارع، لخت شدن خاک، صدمه به حیات حیوانی، پرشدن کانال های آبیاری، مسدود شدن جاده ها و علاوه بر این کاهش کیفیت آب و هوا شده هست.

احمد مطیعی مدیر کل مراجع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان در صحبت با خبرنگار مهر ضمن این که از دست رفتن بهره وری خاک موجب کوچ نیروی کار و تهی شدن روستاها و افزایش حاشیه نشینی شده هست.

با اشاره به دلیل بحرانی شدن وضع ریزگردها عنوان کرد: استان خوزستان ۷ محور کلیدی ریزگرد به مساحت ۳۵۰هزار هکتار دارد و بزرگ ترین آن جنوب شرق اهواز هست.

وی در مورد دلیل به وجود آمدن ریزگردها عنوان کرد: دلیل کلیدی را لازم هست در کاهش رطوبت و نابود شدن پوشش گیاهی که عوامل اقلیمی و انسانی در آن دست داشته اند جستجو کرد؛ کاهش و نابود شدن رطوبت زمین های آبگیر (هورها و تالاب ها) که در اثر کاهش بیلان، رودخانه ها، کاهش بارندگی و تشدید کارهای انسانی و نابود شدن پوشش گیاهی حاصل شده عامل ایجاد محور ها بوده و با وزش باد، ذرات ریز خاک در هوا معلق شده و به حرکت در می آیند. از سال ۸۱ که ریزگردها آغاز گردید، بیشتر از ۸۵درصد آن عوامل بیگانه بود و فعالیت و ریزگرد بیگانه بوده هست، اما الان تأثیر محور های داخلی بالاتر رفته هست. ریزگرد بیگانه با هوا می آید و طول می کشد که به شهرها برسد اما ریزگرد داخلی چون فاصله اش با مرکز شهرها کم هست؛ هم خسارتش زیادتر هست و هم فوری تر می رسدوی توضیح داد: از مساحت ۱۱۳ هزار هکتار در جنوب شرقی اهواز، ۴۲هزار هکتار فوق بحرانی هست که اسفند سال گذشته وزارت کشاورزی موظف گردید در یکسال این محور را کنترل کند.

آن سال مصوب گردید که ۷ هزار هکتار نهال در این زمین های کشت گردد و قرار گردید سال کنونی تا آخر سال پایانی گردد. مدیر کل مراجع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان عنوان کرد: اولویت اول بازگشت پوشش گیاهی طبیعی هست؛ تا مرتع به کیفیت خوب برگردد.

در صورت استمرار حیات اراضی، تا سه سال آینده ریزگردها ادامه دارد

اگر مرتع استعداد داشته باشد طبیعت با قرق و بارش احیا می گردد، اما اگر نه، لازم هست درختکاری کنیم. مدیر کل مراجع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان تاکید کرد: توان نداریم مدعا کنیم که سال کنونی مشکل ریزگرد وجود نداشته باشد.

دست کم پس از کاشت، سه سال احتیاج هست که پوشش گیاهی مستقر گردد و زادآوری طبیعی داشته باشد.

مطیعی دنبال کرد: مصوبه قانون برنامه ششم این هست که همه محور ها ظرف ۵ سال تثبیت گردد، امید دارم با توجه به محور های بحرانی که وضع را بشدت حاد کرده هست، این اقدام عملیاتی گردد. وی اضافه کرد: از سال ۸۱ که ریزگردها آغاز گردید، بیشتر از ۸۵درصد آن عوامل بیگانه بود و فعالیت و ریزگرد بیگانه بوده هست، اما الان تأثیر محور های داخلی بالاتر رفته هست.

کارون آبی برای جابه جایی ندارد

طبق آمار، به دنبال سدسازی ها و اجرای مکرر طرحهای جابه جایی آب از سرشاخه های کارون بزرگ، آورد این رودخانه در سالهای موخر از ۲۰میلیارد مترمکعب به ۱۴میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این میزان کاهش آب ورودی سبب بروز مشکلات زیادی در پایین دست کارون شده هست و متاسفانه علی رغم اثرها و خطرهای اجرای طرحهای جابه جایی آب از سرشاخه های کارون بزرگ، مسئولان مراجع آب کشور برای جابه جایی دو میلیارد متر مکعب دیگر نیز نقشه کشیده اند.

مهدی ضرغام متخصص حوزه آب نیز در صحبت با خبرنگار مهر ریزگرد بیگانه با هوا می آید و طول می کشد که به شهرها برسد اما ریزگرد داخلی چون فاصله اش با مرکز شهرها کم هست؛ هم خسارتش زیادتر هست و هم فوری تر می رسد.

با اشاره به وضع کارون عنوان کرد: سالها هست که بحث جابه جایی آب کارون مطرح هست؛ ما تونل های کوهرنگ یک و دو را داریم که از سال طبق آمار، به دنبال سدسازی ها و اجرای مکرر طرحهای جابه جایی آب از سرشاخه های کارون بزرگ، آورد این رودخانه در سالهای موخر از ۲۰میلیارد مترمکعب به ۱۴میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این میزان کاهش آب ورودی سبب بروز مشکلات زیادی در پایین دست کارون شده هست و متاسفانه علی رغم اثرها و خطرهای اجرای طرحهای جابه جایی آب از سرشاخه های کارون بزرگ، مسئولان مراجع آب کشور برای جابه جایی دو میلیارد متر مکعب دیگر نیز نقشه کشیده اند۴۵ آب را جابه جایی می دهند اما الان دیگر آبی برای جابه جایی باقی نمانده هست.

وی اضافه کرد: اگر آب باشد خوزستان آباد می گردد؛ متاسفانه الان خیلی جاهای خوزستان مبدل به کویر شده هست و استان خوزستان بیشتر از هر کجای دیگر به این آب احتیاج دارد. این متخصص حوزه آب عنوان کرد: جابه جایی آب هزینه زیادی دارد و در بیشتر مواقع بحثی سیاسی هست، آب برای خوزستان طبیعی هست و اینجا احتیاج به هزینه جابه جایی نداریم. هر چقدر کشاورزی کنیم ریزگردها کم می گردد، مساعدت به محیط زیست می گردد و کوچ معکوس خواهیم داشت.

در خوزستان آن مقدار معضل زیست محیطی داریم که رهاسازی آن در بیابان ها دستاوردش از جابه جایی آن زیادتر هست. وی اضافه کرد: خوزستان یکی از استان هایی هست که بیشترین ضریب بیکاری را داد، اکنون اگر این آب را هم جابه جا کنند که دیگر لازم هست شاهد مصیبت بر سر مصیبت باشیم.

ما دو طرح ارزشمند در استان داریم که آب کارون برای آنان پاسخگو می باشد. ضرغام با اشاره به خشکی آب کارون عنوان کرد: نباید چشم ها را به روی حقیقت بست؛ الان حدود ۱۰ سال هست که وضع کارون خیلی بحرانی شده هست اما این نتیجه سیاست های ۳۰ ساله هست و الان دارد خودش را نشان میدهد.

ما در مراجع آب درست مدیریت نکردیم و الان داریم تاوانش را می دهیم و اگر بخواهیم تمام توانمان را برای این کار معطوف کنیم و کار منفی انجام ندهیم ۲۰ تا ۳۰ سال طول می کشد تا کارون احیا گردد. وی عنوان کرد: ما در خوزستان دشت هایی داریم که سطح آب زیرزمینی آنان ۶۰ تا ۷۰ متر افت کرده، چشمه های پرآبی داشتیم که خشک خشک می باشند.

الان زمین های حاصل خیر ما به معضل مبدل شده اند. در چنین شرایطی هست که ریزگردها، به شهرها حمله می آورند و جای هوای پاک را می گیرند.