هشداز امام خمینی در زمینه نفوذ اقتصادی

 

اهداف و اصول امنیت ملی جمهوری اسلامی از منظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی)

برای درک بهتر اهداف و اصول امنیت ملی جمهوری اسلامی باید از قوه تشخیص دشمن شناسی بهره گرفت. چرا که بی‌شک دشمن شناسی از محوری‌ترین مباحث در موضوع دفع تهدیدها و دفاع از یک ملت بشمار می‌آید وچه بسیار ملت‌هایی که در طول تاریخ در اثر غفلت و فقدان آگاهی سیاسی و اجتماعی در شناخت توطئه‌های دشمنان و اتخاذ مواضع به موقع و صحیح توسط نخبگان و خواص آن جامعه به سرنوشتی هلاکت بار منجر گردیده‌اند.

امیر مومنان علی (ع) در کلام خود دراین باره می‌فرمایند: «من نام عن عدوه انبهته المکاید.» (کسی که در برابر دشمنش به خواب رود (از او غافل بماند) حیله‌های (غافلگیرانه دشمن) او را از خواب بیدار می‌کند) (غررالحکم ج 5:344).

در همین رابطه بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی (ره) در خصوص ضرورت دشمن شناسی و دقت نظر بر رفتار دشمن می‌فرمایند: (اگر آمریکا نبود و این قدرت شیطانی نبود، این همه فساد در بلاد مسلمین حاصل می‌شد؟ این همه خونریزی‌هایی که در بلاد مسلمین انجام می‌شود با تحریکات آمریکاست. آمریکا و آنهایی که با او هستند، این طورند و از این طرف شوروی هم همین طور)(صحیفه امام، ج 15: 519 و 520). این بزرگوار در جای دیگر می‌فرمایند: «نباید غافل باشیم، ما باید بیدار باشیم و توطئه‌های آنها را قبل از اینکه با هم جمع بشوند، خنثی کنیم (صحیفه امام، ج 7:48)».

 همچنین رهبر معظم انقلاب در مشهد مقدس در این باره می‌فرمایند: «یک ملت باید دشمن را بشناسد، نقشه دشمن را بداند و خود را در مقابل آن تجهیز کند»[14].

 بنابراین ما نیز برای درک اهداف و اصول امنیت ملی، از منظر دشمن شناسی، آن‌ها را تبیین می‌نماییم.

الف) اهداف امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از منظر امام خمینی و مقام معظم ر هبری:

1- جلوگیری از سلطه دشمنان

ممنوعیت واگذاری مسئولیتهای کلیدی به کفار از این جمله است مدیریت مراکز فرهنگی، تربیتی، درمانی و مالی که واگذاری آن به کفار ممنوع است؛ زیرا ارتباط پیوسته دانشجویان، بیماران و معلمان با افراد کافر سبب برتری و نفوذ تدریجی آنان بر مسلمانان خواهد شد (نظرپور و همکاران: 1382، 61).

نه تنها کفار حق پذیرش هیچ مسئولیتی را ندارند، بلکه آن دسته از مسئولان مسلمان نیز که به نفع کفار کار می‌کنند و راه تسلط کفار بر مسلمانان را هموار می‌نمایند، در ردیف کافران جای می‌گیرند و نباید در چنین مسئولیت‌هایی بمانند. حضرت امام خمینی (قدس سره) در این باره چنین فتوا می‌دهد:

اگر بعضی از روسای دولتهای اسلامی یا نمایندگان دو مجلس [سنا و ملی] موجب نفوذ سیاسی و اقتصادی بیگانگان بر کشور اسلامی می‌گردند، به حدی که حوزه اسلام یا استقلال مملکت ـ گرچه در آینده ـ مورد تهدید قرار گیرد، چنین افرادی خائن‌اند و باید از مقام خود عزل شوند ـ هر مقامی که باشد ـ و بر امت اسلامی است که آنان را از هر راه ممکن مجازات کنند، اگرچه با مبارزه منفی؛ همچون ترک معاشرت با آنها و کناره‌جویی از آنان. همچنین باید در اخراج آنها از همه امور سیاسی و محروم ساختن از حقوق اجتماعیشان بکوشند (صحیفه امام خمینی: 1374، 329).

امام خمینی (ره) در جای دیگر در این خصوص می‌فرمایند:

«در همه حال شعار ما قطع ایادی اجانب راست و چپ از کشور است، زیرا رشد و استقلال و آزادی با وجود دخالت اجنبی از هر جنس و مسلک و ملیت، در هر امری از امور کشور، اعم از سیاسی و فرهنگی، اقتصادی و نظامی، خواب و خیالی بیش نیست و هر کس در هر مقامی و به هر صورتی اجازه دخالت اجانب را در وطن عزیز ما، چه با صراحت و چه به وسیله طرح‌هایی که لازمه‌اش ادامه تسلط اجنبی یا ایجاد تسلط تازه‌ای باشد بدهد، خائن به اسلام و کشور است» (صحیفه امام ج 3: 486، 485).

ایشان اذعان می‌دارند که: «ما منطق‌مان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطه غیر بروید. ما هم می‌خواهیم نرویم زیر سلطه»(صحیفه امام، ج 4، ص: 91)‌.

ممکن است بگویم قاعده نفی سبیل وجه سیاسی دارد و در مقام توجه دادن مسلمانان به این امر مهم که لازم است از سلطه کافران به هر وسیله ممکن خارج شوند؛ زیرا تسلط آنان امر محتوم و تقدیر الهی نیست تا تسلیم به آن لازم باشد، بلکه رضایت دادن به این سلطه، ذلت و ظلم است و خداوند از این بری است (امام خمینی، 1380: 2 / 725).

مقام معظم رهبری نیز در این خصوص به مسئله استقلال اشاره می‌نماید که یکی از ستون‌های سیاست خارجی است. استقلال یعنی عدم وابستگی سیاسی؛ یعنی اتخاذ مـواضـع مستقل. یعنی اگر همه دنیا هم اتفاق نظر پیدا کنند در قضیه فلسطین ـ مثلا ـ بر یک امری، بعد ما ببینیم که این چیزی که مورد اتفاق اینهاست با مبانی ما تطبیق نمی‌کند، ما او را صریح رد می‌کنیم؛ مواضع مستقل [15].

در همین راستا آیت‌الله خامنه‌ای حفظ استقلال کشور را یکی از اهداف اصلی انقلاب خوانده‌اند و با تاکید بر اتکای انقلاب اسلامی بر ایمان، اعتقادات، انگیزه‌ها و عواطف مردم افزودند: «…این خط مستقیم، پس از 32 سال همچنان بدون زاویه ادامه دارد و این حقیقت پرطراوت، معنای واقعی ثبات و استقرار انقلاب است…».[16]

2-جلوگیری از نفوذ اقتصادی

این هدف نیز از اهداف قاعده نفی سبیل سرشته شده است. این قاعده که به عنوان یک اصل فقهی و برخاسته از اندیشه سیاسی اسلام است، معتقد است که خداوند در قوانین و شریعت اسلام هیچ‌گونه راهی را برای نفوذ و تسلط کفار بر مسلمین باز نگذاشته است. مبنای این اصل آیات 41، 43 و 44 سوره نساء و حدیث معتبر اعتلا است. امام خمینی در خصوص این قاعده و ارتباط آن با حوزه اقتصادی معتقد است:

ممکن است بگویم قاعده نفی سبیل وجه سیاسی دارد و در مقام توجه دادن مسلمانان به این امر مهم که لازم است از سلطه کافران به هر وسیله ممکن خارج شوند؛ زیرا تسلط آنان امر محتوم و تقدیر الهی نیست تا تسلیم به آن لازم باشد، بلکه رضایت دادن به این سلطه، ذلت و ظلم است و خداوند از این بری است (امام خمینی، 1380: 2).

ایشان با توسل به این آیه و قاعده در رابطه با اینکه مسلمانان نباید در تمام ابعاد زندگی‌شان به بیگانگان اعتماد و اتکال داشته باشند می‌فرماید:

باید ایرانی بسازیم که بتواند بدون اتکا به آمریکا، شوروی و انگلستان و همین جهان خواران بین‌المللی، استقلال سیاسی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی خویش را به دست گیرد و روی پای خود بایستد و هویت اصیل خویش را به جهان عرضه کند.[17]

امام خمینی درارتباط با اعتبار جایگاه نفی سبیل در روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مسلمانان با بیگانگان نیز بیان می‌دارند: ((اگر روابط تجاری با کفار موجب ترس بر حوزه اسلام شود ترک این روابط بر تمام مسلمانان واجب است، در اینجا فرقی میان استیلای سیاسی یا فرهنگی و معنوی دشمن وجود ندارد. اگر روابط سیاسی که بین دولت‌های اسلامی و دول بیگانه بسته می‌شود و برقرار می‌گردد موجب تسلط کفار بر نفوس و بلاد و اموال مسلمانان شود یا باعث اسارت سیاسی اینها گردد، برقراری روابط حرام است و پیمان‌هایی که بسته می‌شود باطل است و بر همه مسلمین واجب است که زمامداران را راهنمایی کنند و وادارشان نمایند بر ترک روابط سیاسی اینچنین هر چند با مبارزه منفی باشد)) (تحریرالوسیله، امام خمینی (ره)، ج 1، ص 185).

مقام معظم رهبری نیز در خصوص مسائل اقتصادی، با آگاهی کامل از جنگ اقتصادی دشمن و اهداف آن‌ها از تشدید فشارها و تحریم‌ها علیه ایران همواره تلاش کردند، به ارائه برنامه‌ها و الگوهای مناسب جهت مقابله با این فشارها بپردازند. این بزرگوار در خصوص جلوگیری از سلطه اقتصادی دشمن، راهبرد اقتصاد مقاومتی را مطرح نموده است و در این خصوص می‌فرمایند:

بخش خصوصی را باید کمک کرد. اینکه ما «اقتصاد مقاومتی» را مطرح کردیم، خب، خود اقتصاد مقاومتی شرایطی دارد، ارکانی دارد؛ یکی از بخشهایش همین تکیه به مردم است؛ همین سیاستهای اصل 44 با تاکید و اهتمام و دقت و وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود؛ این جزو کارهای اساسی شماست. در بعضی از موارد، من از خود مسئولین کشور می‌شنوم که بخش خصوصی به خاطر کم توانی‌اش جلو نمی‌آید. خب، باید فکری بکنید برای اینکه به بخش خصوصی توانبخشی بشود؛ حالا از طریق بانکهاست، از طریق قوانین لازم و مقرراتِ لازم است؛ از هر طریقی که لازم است، کاری کنید که بخش خصوصی، بخش مردمی، فعال شود.

بالاخره اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند، هم آسیب‌پذیری‌اش کاهش پیدا کند. یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکلهای مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند.

ایشان در خصوص اهمیت مسئله اقتصاد و ارتباط آن با امنیت ملی می‌فرمایند که: وظیفه همه ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیر قابل نفوذ، غیر قابل تاثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این اقتضای «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.[18]

3-مبارزه با تهاجم فرهنگی دشمن

مسئله فرهنگ نیز یکی از اصول امنیت ملی به شمار می‌آید و اگر چه مسئله تهاجم در کشور ما، از مدتها قبل مطرح بوده است، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و نفوذ فرهنگ پویای اسلام در عرصه‌های بین المللی، نمودی تازه یافته است و دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی با توجه به ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی، دریافته‌اند که برای فروپاشی و اضمحلال جمهوری اسلامی، راهی جز نابودی پایه‌های فکری و اعتقادی مردم آن وجود ندارد، همچنان که دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی علناً بیان داشته‌اند: ما با جمهوری اسلامی، مبارزه سیاسی نخواهیم کرد، بلکه کار ما صرفا فرهنگی و اصولا استراتژی جدید ما مبارزه فرهنگی است.

 ما باید بینش و فرهنگ مردم را عوض کنیم تا جمهوری اسلامی ساقط شود (شجاع الدین شفا، نویسنده ضد انقلاب در خارج از کشور، کتاب هویت ص 19). بنابراین این خباثت‌ها و دشمنی‌ها، نشان دهنده اهمیت مسئله فرهنگ و جایگاه و نقش آن بر حوزه امنیت ملی است.

امام راحل (قدس سره) درخصوص مبارزه با تهاجم فرهنگی فرموده بودند:

«ای مسلمانان جهان که به حقیقت اسلام ایمان دارید، بپاخیزید و در زیر پرچم توحید و در سایه تعلیمات سالم مجتمع شوید و دست خیانت ابرقدرتها را، از ممالک خود و خزاین سرشار آن، کوتاه کنید و مجد اسلامی را اعاده کنید و دست از اختلافات و هواهای نفسانی بردارید، که شما دارای همه چیز هستید.

بر فرهنگ اسلام تکیه زنید و با غرب و غربزدگی مبارزه نمایید و روی پای خودتان بایستید و برروشنفکران غربزده و شرق زده بتازید و هویت خویش را دریابید و بدانید که روشنفکران اجیر شده بلایی بر سر ملت و مملکتشان آورده‌اند که تا متحد نشوید و دقیقا به اسلام راستین، تکیه ننمایید، بر شما آن خواهد گذشت که تاکنون گذشته است. امروز زمانی است، که ملت‌ها باید چراغ راه روشنفکرانشان شوند و آنان را از خود باختگی و زبونی در مقابل شرق و غرب، نجات دهند که امروز، روز حرکت ملت‌هاست» (امام و انقلاب فرهنگی، 27).

مقام معظم رهبری نیز در این خصوص می‌فرمایند:

این مسئله تهاجم فرهنگی که ما بارها روی آن تاکید کرده‌ایم، واقعیت روشنی است. با انکار آن ما نمی‌توانیم اصل تهاجم را از بین ببریم. تهاجم فرهنگی را نباید انکار کرد، وجود دارد. به قول امیرالمؤمنین (صلوات الله علیه)، «من نام لم ینم عنه»، اگر شما در سنگر خوابت برد، معنایش این نیست که دشمنت هم در سنگر مقابل خوابش برده است، تو خوابت برده، سعی کن خودت را بیدار کنی، ما باید توجه داشته باشیم که انقلاب فرهنگی در تهدید است کما این که اصل فرهنگ ملی و اسلامی ما در تهدید دشمنان است…

ما نبایستی چیزی را که روشن و واضح است، انکار کنیم. در دانشگاه، در بیرون دانشگاه، حتی در رسانه‌های جمعی ما، در کتاب‌هایی که می‌نویسند، در ترجمه‌هایی که می‌کنند، در شعرهایی که می‌سرایند، در برنامه‌های فرهنگی علی الظاهر بی ارتباط به ما که در دنیا وجود دارد و خبرش را قاعدتا شما آقایان – که عناصری فرهنگی هستید – می‌شنوید، همه جانبه آرایش نظامی فرهنگی بسیار خطرناک علیه انقلاب درست شده است و وجود دارد… امروز دشمن در مقابل وضع کنونی ما آن ژست و آرایش نظامی صد سال یا پنجاه سال پیش را به خود نمی‌گیرد. ما باید آرایش جدید دشمن را بشناسیم، اگر نشناختیم و خوابیدیم از بین رفته‌ایم. [19]

ایشان تهاجم فرهنگی را جنگ فرهنگی نامیده‌اند که امنیت ملی را نشانه گرفته است و در این خصوص بیان می‌دارند:

مثل جنگ نظامی، چشم‌ها را باید باز کرد و صحنه را شناخت. در جنگ نظامی هم، هر طرفی که بدون شناسایی و دیده بانی و بدون دانستن وضعیت دشمن، چشمش را ببندد، سرش را پایین بیندازد و جلو برود، شکست خواهد خورد. در جنگ فرهنگی هم، همین طور است. اگر ندانید که دشمن کار می‌کند یا از آن که می‌داند، فرمان نبرید، از فرمانده فرهنگی دستور نگیرید، یا او از نیروی شما استفاده نکند و مانور و سازماندهی را درست انجام ندهد، پشت سرش شکست است. [20]

بنابراین حوزه فرهنگ نه تنها از مصادیق امکان تسلط کفار بر سرزمین‌های اسلامی بوده بلکه از مهم‌ترین مصادیق آن به شمار می‌آید. زیرا در صورت وجود سلطه و وابستگی فرهنگی کفار بر ذهن و رفتار مسلمانان، سلطه سیاسی و اقتصادی بر سرزمین‌های اسلامی آسان بوده و فرهنگ استعماری، بستر سلطه سیاسی و اقتصادی بیگانگان را فراهم خواهد آورد. از این روی حضرت امام خمینی (ره) سلطه فرهنگی کفار را بستر و عاملی جهت سایر وابستگی‌ها دانسته و از مهم‌ترین سلطه‌ها معرفی کرده‌اند: «این غرب یا شرق که سلطه پیدا کرده است بر همه ممالک اسلامی، مهمش این سلطه فرهنگی بوده است» (صحیفه نور، ج 6، ص 218).

بنابراین از منظر امام خمینی ومقام معظم رهبری (مدظله العالی) این سه اصل مهم است:

ب) اصول امنیت ملی جمهوری اسلامی از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری:

اصول امنیت ملی نیز عبارت از مولفه‌ها و شاخص‌هایی است که در امنیت ملی مؤثر است و اهمیت بسیار زیادی در ایجاد و حفظ امنیت ملی دارند و برای حفظ اقتدار و امنیت ملی هرکشور لازم و ضروری است.

از منظر حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری جمهوری اسلامی نیز دارای اصول امنیت ملی است که در قدرت و امنیت ملی نقش موثری دارد و لازم است که این اصول مورد توجه قرار گیرد.

 این اصول عبارتند از: برای درک بهتر این اصول و چرایی اهمیت آن در نظام مقدس جمهوری اسلامی نیز بیانات و رهنمودهای حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) اشاره و تبیین می‌گردد.

1. اتحاد و همبستگی ملی

 این اصل در واقع یکی از ارکان اصلی قدرت و در واقع از عوامل تضمین‌کننده امنیت ملی در کشور است.

اتحاد ملی، نتیجه همگون شدن اعضای اجتماع است که در عین اینکه بقای جامعه را تضمین می‌کند، هویت مستقل آن را در برابر سایر اجتماعات می‌نمایاند. در واقع؛ «همگونگی، فرایند متحد کردن یک جامعه است؛ فرایندی که می‌کوشد جامعه را جامعه‌ای هماهنگ سازد و بر نظمی استوار کند که توسط اعضای آن جامعه به صورت نظم حس شده باشد» (دوورژه، 1376:358).

از نظر امام خمینی (ره) وحدت نه به عنوان نیاز مردم مسلمان ایران که به منزله نیاز دائمی مسلمانان جهان بشمار می‌آید چرا که تامین منافع مشترک مسلمانان در سایه ممانعت از مواضع بیگانگان و جلوگیری از تسلط آنان به مقدرات کشورهای اسلامی میسر است. به نظر ایشان وحدت و همدلی مردم و نیروهای انقلابی همانطور که در روند نهضت اسلامی ایران از اهمیت بسزایی برخوردار بوده در حفظ نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نیز حائز اهمیت فراوانی است.

امام خمینی (ره) به نقش مردم و همبستگی مردم در حفظ نظام اسلامی تاکید دارد و می‌فرمایند.

«یک کشور را بخواهید اداره کنید… . تا شرکت مردم نباشد نمی‌شود اداره صحیح بشود (الکامل فی التاریخ ج 3 ص 93).

امام خمینی (ره) همواره رمز پیروزی و بقای انقلاب را در دو چیز می‌دانسته‌اند:

1-کلمه توحید: «انگیزه الهی داشتن و مقصد عالی را حکومت اسلامی دانستن»

2- وحدت کلمه: «یکپارچگی و اجتماع پرشور مردم و حضور در صحنه‌های گوناگون»

ایشان وحدت را به عنوان رکن اساسی در جریان انقلاب اسلامی بیان می‌دانستند و می‌فرمودند:

((ابعاد قیام همه قشرها را گرفته است اختصاص به یک دسته‌ای یا دسته دیگر ندارد…)).[21]

امام خمینی (ره) همانطور که پیروزی نهضت را مدیون وحدت و همدلی تمام قشرهای جامعه می‌دانستند حفظ نظام را در تمام مقاطع بر اساس محور وفاق میسر می‌داند لذا بر لزوم وحدت بین مردم و حفظ برادری و اخوت در تمامی احوال تاکید داشتند و آن‌را برای حفظ اسلام امری واجب و ضروری بر می‌شمردند و می‌فرمودند:

«اگر با هم نباشید شکست می‌خورید اگر شکست بخورید اسلام شکست می‌خورد» (صحیفه نور: 128).[22]

 وحدت از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز یعنی: نبودن تفرقه، نفاق، درگیری و کشمکش. حتی دو جماعتی که از لحاظ اعتقاد دینی مثل هم نباشند می‌توانند در کنار هم باشند و می‌توانند دعوا نکنند. مقام معظم رهبری، مبانی فلسفی وحدت را اینگونه بیان فرموده است:

 «بنای توحید که مبنای فکری و اعتقادی و اجتماعی و عملی ماست در وحدت است … در جامعه‌ای که بر مبنای شرک بنا شده باشد، طبقات انسان هم جدا و بیگانه از یکدیگر است. در جامعه توحیدی، که وقتی مبدا و صاحب هستی و سلطان عالم وجود و حی و قیوم و قاهری که همه حرکات و پدیده‌های عالم، مرهون اراده و قدرت او می‌باشد، یکی است، انسان‌ها با یکدیگر خویشاوند هستند؛ چون به آن خدا وصل‌اند، به یک جا متصل‌اند و از یک جا مدد و کمک می‌گیرند.

ولایت هم معنایش همین است. ولایت، یعنی پیوند و ارتباط تنگاتنگ و مستحکم و غیرقابل انفصال و انفکاک. جامعه اسلامی که دارای ولایت است؛ یعنی همه اجزای آن به یکدیگر و به آن محور و مرکز این جامعه، یعنی ولی متصل است. لازمه همین ارتباط و اتصال است که جامعه اسلامی در درون خود یکی است و متحد و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای مساعد با خود را جذب می‌کند» (طیبی‌خواه،1386: 49).

مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف و به طور مکرر بر وحدت میان آحاد جامعه و به خصوص میان مسئولان که الگوی مردم هستند تاکید نموده و آن را تنها راه مقابله با تهدیدهای سنگین دشمنان معرفی نموده است (فقیه ایمانی، 1391: 13).

ایشان در یکی از دیدارهای خود با مردم بیان داشته است: «اگر بخواهیم این مسئولیت در کشور جواب دهد، و مسئولان کشور به کمک مردم بتوانند ایرانِ آینده را آن چنانی که لایق ایرانی و لایق نام مقدس اسلام است بسازند، راهش این است که ارتباط میان مردم، ارتباط میان ملت و مسئولان کشور ـ همچنانی که امروز هست ـ یک ارتباط مستحکم و صمیمانه باقی بماند.

هرکس ملت را به تفرقه دعوت کند، هرکس سعی کند میان ملت و مسئولان کشور فاصله بیندازد، هرکس بر طبل اختلاف بکوبد، کاری بر خلاف مصلحت این کشور و این ملت انجام داده است؛ هرکس می‌خواهد باشد. اتحاد را، اتفاق را، وحدت کلمه را، حسن ظن به یکدیگر را باید حفظ کرد. قرآن می‌گوید: «لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا» (نور، 12)؛ «چرا هنگامی که آن [بهتان] را شنیدید، مردان و زنان مؤمن گمان نیک به خود نبردند». دل‌هایتان را با هم صاف کنید، دست در دست هم پیش بروید؛ شک نداشته باشید که خدای متعال این چنین ملتی را، این چنین دلهای صادقی را، این چنین گام‌های استواری را کمک و حمایت خواهد کرد». [23]

 ایشان در جای دیگر در ارتباط با اهمیت مسئله وحدت و امنیت می‌فرمایند: اگر وحدت ملی و امنیت ملی تامین شود دولت هم مجال پیدا می‌کند کارهای خود مسئولیت‌های خود وظایف بزرگ خود را اجرا کند می‌تواند به اقتصاد مردم برسد به اشتغال مردم برسد به مسائل زندگی مردم رسیدگی کند به مسئله فرهنگی کشور رسیدگی کند اگر امنیت و وحدت نباشد اختلافات و جنجال باشد دائما تشنج سیاسی می‌باشد (خوشروزاده؛1382: 196).

2. رهبری (ولایت فقیه)

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قانون تکامل یافته است که صاحب نظرانی که تحصیلات حوزوی و دانشگاهی داشتند در تصویب آن نقش‌آفرینی کردند و این قانون، هم اکنون مبنا و چارچوب جمهوری اسلامی ایران بوده و مسیر را نشان می‌دهد. فصلی از این قانون به جایگاه "رهبری" و وظایف و اختیارات آن اشاره دارد. از منظر قانون اساسی رهبری، نقش هدایتگری و تبیین خطوط کلی حرکت نظام و نظارت بر اجرای آنهارا عهده دار است در مورد حدود اختیارات رهبری نسبت به کل نظام، قانون اساسی چهار وظیفه مهم را بر عهده رهبر گذاشته که عبارت است از:

1. تعیین سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام؛

2. نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام؛

3. حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه؛

4. حل معضلات نظام که از طریق عادی قابل حل نیست از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ [24]

بنابراین رهبری در انقلاب و نظام اسلامی هدایت‌گر سکان کشتی انقلاب و ترسیم‌گر سیاست‌های کلی نظام اسلامی است که بیداری و جوشش میلیونی توده‌های مردم را به ارمغان می‌آورد.

امام خمینی به عنوان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی در خصوص این جایگاه و نقش آن در امنیت ملی می‌فرمایند:

من به همه ملت، به همه قوای انتظامی اطمینان می‌دهم که امر دولت اسلامی، اگر با نظارت فقیه و ولایت فقیه باشد، آسیبی بر این مملکت وارد نخواهد شد (صحیفه امام، ج 10، ص 85). ایشان درخصوص اهمیت این اصل اساسی در یکی از سخنان خویش می‌فرمایند: «بهترین اصل در اصول قانون اساسی، این اصل ولایت فقیه است»(صحیفه امام خمینی، جلد 11: 464).

مقام معظم رهبری نیز در خصوص اهمیت جایگاه رهبری و ولایت فقیه می‌فرمایند:

 ولایت فقیه، جایگاه مهندسی نظام و حفظ خط و جهت نظام و جلوگیری از انحراف به چپ و راست است. این اساسی‌ترین و محوری‌ترین مفهوم و معنای «ولایت فقیه» است. بنابراین ولایت فقیه نه یک امر نمادین و تشریفاتی محض و احیانا نصیحت کننده است -آن طور که بعضی از اول انقلاب این را می‌خواستند و ترویج می‌کردند [و] نه نقش حاکمیت اجرایی در ارکان حکومت [را] دارد؛ چون کشور مسؤولیت اجرایی، قضایی و تقنینی دارد و همه باید بر اساس مسؤولیت خود کارهایشان را انجام دهند و پاسخگویی مسولیت‌های خود باشند….

در این مجموعه پیچیده و درهم تنیده تلاشهای گوناگون، نباید حرکت نظام انحراف از ارزش‌ها و هدف‌ها باشد! نباید به چپ و راست انحراف پیدا شود! پاسداری و دیده بانی حرکت کلی نظام به سمت هدف‌های آرمانی و عالی‌اش، مهم‌ترین و اساسی‌ترین نقش ولایت فقیه است» (سخنرانی در مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام (ره) 14/3/1383).

 مقام معظم رهبری در خصوص پیوند میان ملت و رهبر و حفظ امنیت و اقتدار ملی می‌فرمایند:

 تا وقتی که این اصل نورانی (ولایت فقیه) در قانون اساسی هست و این ملت از بن دندان به اسلام عقیده دارند، توطئه‌های این‌ها ممکن است برای مردم دردسر درست کند اما نخواهد توانست این بنای مستحکم را متزلزل کند.[25]

3. استقلال و قدرت اقتصادی

قدرت توانایی افراد یا اعضای یک گروه برای دستیابی به هدف‌ها یا پیشبرد منافع خود است، قدرت یک جنبه فراگیر همه روابط انسانی است، بسیاری از ستیزه‌ها در جامعه برای قدرت است، زیرا میدان توانایی یک فرد یا گروه در دستیابی به قدرت بر این که تا چه اندازه می‌تواند خواست‌های خود را به زیان خواست‌های دیگران به مرحله اجرا در آورد، تاثیر می‌گذارد (گیدنز، 1379).

حضرت امام خمینی (ره) در خصوص قدرت اقتصادی می‌فرمایند:

مجموعه قواعد اسلامی در مسائل اقتصادی، هنگامی که در کل پیکره اسلام به صورت یک مکتب منسجم ملاحظه شود و همه جانبه پیاده شود، بهترین شکل ممکن خواهد بود، هم مشکل فقر را از میان می‌برد و هم از فاسد شدن یک عده بوسیله تصاحب ثروت جلوگیری می‌کند و درنتیجه کل جامعه را از فساد حفظ می‌کند و هم مانع رشد استعدادها و شکوفایی قدرت ابتکار و خلاقیت انسان‌ها نمی‌شود (صحیفه نور ج 4 176 و 177).

بنابراین اینگونه می‌توان برداشت کرد که در نظر امام خمینی (ره)، اقتصاد غایت نیست، هدف نیست. بلکه وسیله‌ای می‌شود در جهت رفاه مشروع در این دنیا و حفظ امنیت ملی و ابزاری در جهت رسیدن به رشد تعالی مد نظر اسلام است.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نیز صراحتا از قدرت اقتصادی به عنوان رکن «اقتدار ملی» یاد می‌نمایند و در تبیین آن می‌گویند: «اقتدار اقتصادی یعنی کشور از لحاظ اقتصادی بتواند پول ملی خودش را تقویت کند؛ در بازارهای اقتصادی دنیا حضور تاثیرگذار داشته باشد؛ در بهبود وضع اقتصادی کشور از امکانات خودش استفاده کند؛ فقر را در کشور ریشه‌کن یا حداقل کم کند و بتواند به‌عنوان یک کشور ثروتمند و غنی، در مقابل چشم دنیا، کارایی نظام خودش را نشان دهد.

این می‌شود اقتدار اقتصادی… اقتدار اقتصادی همچنین به‌معنای این است که در کشور، بیکاری وجود نداشته باشد؛ اشتغال وجود داشته باشد؛ تولید صنعتی و کشاورزی در حد مطلوب باشد؛ از منابع و معادن کشور به نحو بهینه استفاده شود.[26] مقام رهبری اقتدار و استقلال اقتصادی را مبنا و لازمه اقتدار و استقلال سیاسی عنوان می‌کنند به‌گونه‌ای که اگر اقتدار اقتصادی فراهم نشود، تحقق هیچ آرمان و هدفی امکان‌پذیر نخواهد بود: «اگر استقلال اقتصادی یک جامعه تحقق پیدا نکرد یعنی در مسئله اقتصاد نتوانست خودش تصمیم بگیرد و روی پای خود بایستد استقلال سیاسی این کشور تحقق پیدا نمی‌کند؛ و اگر استقلال سیاسی یک جامعه تحقق پیدا نکرد، بقیه حرف‌ها، جز حرف، چیز دیگری نیست. تا یک کشور اقتصاد خود را قوی نکند، پایدار نکند، متکی به خود نکند، مستقل نکند، نمی‌تواند از لحاظ سیاسی و فرهنگی و غیره تاثیرگذار باشد» [27]

4. قدرت دفاعی و نظامی

از نظر امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری نیز، ضرورت وجود نیروهای مسلح امری قطعی و حتمی است.

از دیدگاه امام نقش قوای مسلح در استقلال و آزادی کشور نقشی بس مهم است؛

امام خمینی (ره) در تفسیر آیه 60 سوره انفال ((اعدوا لهم ما استطعتم من قوة و من رباط الخیل ترهبون به عدواللّه و عدوکم و آخرین من دونهم لا تعلمونهم اللّه یعلمهم و ما تنفقوا منشی ء فی سبیل اللّه یوفّ الیکم و انتم لا تظلمون)) می‌فرماید:

یعنی آماده کنید ساز و برگ جنگ را بر ضد دشمنان به هر قدر می‌توانید، چه از نیروهای بدنی و تعلیمات نظامی و چه از ساز و برگ جنگی و سازمان‌های مناسب آن و چه نیروهای سرحدی برای نگهداری سرحدات؛ به طوری باید در این ساز و برگ و نظام مهیا شوید که دشمن‌های خدا و دشمن‌های شما و هر کس در جهان هست، بشناسید او را یا نشناسید، از نیروهای با عظمت شما بترسد و آنچه در راه خدا که حفظ کشور اسلامی و آماده کردن وسایل جنگی و تهیه ساز و برگ و نیروهای نظامی است خرج کنید، خدا به کیل تمام به شما عوض می‌دهد و شما با این آماده بودن مورد طمع دیگران و ستمکاری آنان نخواهید شد…

یکی از ماده‌هایی که از آیه می‌فهمیم، آن است که دولت اسلامی به هر قدر می‌تواند و بودجه مملکت اقتضا دارد برای حفظ کشور و ترساندن اجانب باید هم در سرحدات و هم در غیر آن، نظامی و ساز و برگ جنگ و نیروهای مناسب با سازمان تهیه کند.

از دیدگاه حضرت امام مسیر حفظ پیروزی‌های به دست آمده، از اصل بدست آوردن آن دشوارتر است. ایشان در همین زمینه می‌فرماید: «بدانید که حفظ یک پیروزی مشکل‌تر است از پیروزی به دست آوردن، کشورگشایی از حفظ کشور آسانتر است. الان ما در مشکل حفظ نظام جمهوری اسلامی هستیم، یعنی آن مرحله اول که پیروزی ابتدایی بود گذشت و پیروز شدید بحمد اللَّه، لکن بقای این پیروزی و بقای این دستاوردهایی که شما به دستتان آمد، امروز مشکل‌تر از خود آن پیروزی است که به دستتان آمد، نگهداریش مشکل است. باید همه کوشش کنید که این چیزی که به دست آوردید نگه دارید» (صحیفه امام، ج 18، ص 281).

در واقع این بیانات امام نشان دهنده اهمیت قدرت نظامی و دفاعی در حفظ انقلاب و امنیت ملی است.

مقام معظم رهبری نیز پیشرفت دفاعی نظامی را مرتبط با اقتدار و امنیت ملی می‌داند و معتقد است با افزایش قدرت دفاعی و نظامی امنیت ملی جمهوری اسلامی افزایش یافته است. ایشان معتقدند که بخش مهمی از اقتدار ملت به مجموعه‌های نظامی مرتبط است و می‌فرمایند:

در چنین شرایط بسیار حساسی، ملت ما بیش از همیشه احتیاج به این دارد که خود را از لحاظ معنوی و مادی آسیب ناپذیر و مقتدر کند. بخشی از این اقتدار به مسائل اقتصادی و فرهنگی و سیاسی ارتباط پیدا می‌کند و بخش مهمی از آن هم مرتبط با مجموعه‌های نظامی است که باید روز به روز توانایی‌های خود را در درون از همه جهت افزایش دهند؛ استحکام سازماندهی، ارتقای قدرت رزمی، توانایی لازم برای تولید، تهیه، تکمیل و نگهداری تجهیزات، بالا نگهداشتن روحیه مسئولیت نظامی و همه چیزهای دیگری که با ابتکار و مدیریتِ مدیران خوب و مسئول امکان پذیر است.

امروز خوشبختانه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی از فرماندهی و مسئولان اداره‌کننده خوب و مؤمن برخوردار است؛ همچنان که از هزارها عنصر باشرف و مؤمن در سرتاسر کشور در یگان‌های مختلف برخوردار است. خدا را بر این وضعیت که رو به هرچه بهتر شدن است، سپاسگزاریم.[28]

نتیجه گیری:

با توجه به اینکه یکی از این موضوعات بسیار مهم در ادبیات فکری امام خمینی و مقام معظم رهبری مفهوم امنیت و امنیت ملی و اهداف و اصول آن است. در پایان مقاله می‌توان بیان داشت که این دو بزرگوار با نگاهی کلان و فرامرزی به مسئله جهان اسلام می‌اندیشند و اهداف و اصول امنیت ملی در نگاه این دو عالم جهان اسلام، یک ابزار در خدمت اندیشه اسلامی است و هدف از آن حفظ جان و مال و ناموس مسلمین و علی الخصوص حفظ اعتقادات آنها در برابرسلطه کافران و معاندان است.

از نگاه این دو بزرگوار، امنیت باید چند جانبه باشد و هیچ یک از بخش‌های زندگی مسلمانان نباید دچار ناامنی گردد؛ با تامل و ژرف نگری در سخنان و آثار این دو بزرگوار می‌توان پی برد که در دیدگاه این دو عالم و سیاستمدار جهان اسلام، نه تنها امنیت مردم مسلمان و امنیت کشور و امنیت جمهوری اسلامی ایران از یکدیگر جدا نبوده بلکه مرتبط با امنیت و منافع دیگر مسلمانان جهان است. دیدگاه اینان درست همانند تفسیر اسلام است که مفهوم امت را جایگزین مفهوم ملت می‌گرداند و از این منظر امنیت ایران به امنیت کل جهان اسلام وابسته می‌شود.

 بدین صورت اهداف امنیت ملی جمهوری اسلامی از منظر دشمن شناسی و آینده نگری برای جهان اسلام و ملل اسلامی تبیین گشته است. چرا که بی شک دشمن شناسی از محوری‌ترین مباحث در موضوع دفع تهدیدها و دفاع از یک ملت بشمار می‌آید و دشمنان مسلمانان در طول تاریخ بارها نشان داده‌اند که از هرگونه تهاجم به ملت‌های مسلمان و استفاده‌های نامشروع از منابع و امکانات آنان دریغ نخواهند کرد و در کنارآن به نفوذ و سلطه خود، در جهت کمرنگ نمودن اعتقادات و ارزش‌های مسلمان می‌پردازند.

 بنابراین از نگاه امام و رهبری، امنیت ملی همان فرایند گسترده حفظ دستاوردهای اسلام است تا ضمن بهره گیری از تمام ظرفیت‌ها، امکانات و استعدادهای درونی جوامع اسلامی بحران‌های ناخواسته و تهدیدهای و چالش‌های ایجاد شده از سوی دشمنان خارجی را یکی پس از دیگری خنثی نماید و از این منظر می‌توان به این نتیجه رسید که امنیت و مفهوم و اهداف و اصول حال حاضر جمهوری اسلامی برگرفته از نگاه اسلامی امام خمینی و مقام معظم رهبری است و کارکرد و و به طور کلی هدف از آن، ایمن ساختن و هموار کردن مسیر زندگی مسلمانان برای عبور سالم از چالش‌ها و تهاجمات کافران و معاندان در مسیر سرمنزل مقصود که همانا حفظ اعتقادات و ارزش‌های ملل مسلمان است، می‌باشد.

پی نوشت:

[14]. (1:01:1388)

[15]. (27 / 5 / 81)

[16]. (دیدار مقام معظم رهبری با دانشجویان نوزدهم مرداد 1390)

[17]. بیانات امام در تاریخ 18/4/58

[18]. (بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام،1392/1/1)

[19]. (مقام معظم رهبری، 20 آذر.1370)

[20]. (مقام معظم رهبری، 12 اردیبهشت 1369)

[21]. سخنرانی نوروزی امام 1368

[22]. بیانیه امام در تاریخ 28/7/57

[23]. (بیانات رهبری در دیدار با مردم کازرون، 16/2/1387).

.[24] قانون اساسی‌جمهوری اسلامی ایران، اصل 110

[25]. (بیانات مقام معظم رهبری، 23 / 2 / 79)

[26]. (28/2/80).

[27]. (بیانات رهبر در اجتماع کارگران کارخانجات تولیدی داروپخش،10/2/91).

[28]. بیانات در بازدید از یگان‌های نمونه نیروی زمینی ارتش- 1381.08.26

مراجع

منابع:

رابرت ماندل، چهره متغیر امنیت ملی مترجم: پژوهشکده‌مطالعات‌راهبردی موضوع: سیاست جهانی سال 1989
روحانی، حسن (پاییز 1389)، اندیش ههای سیاسی اسلام، جلد اول، انتشارات کمیل، چاپ دوم، تهران
فرهنگ فارسی دکتر محمد معین؛ شش جلدی نویسنده: محمد معین ناشر: امیر کبیر 1371
جان ام گالینز، استراتژی بزرگ، ترجمه کورش بالیزر، (تهران: وزارت خارجه، 1370)
سید نورالدین شریعتمدار جزائری، اصغر افتخاری و نجف لک زایی، امنیت در اسلام، مجله علوم سیاسی، شماره 34، تابستان 1385
عمید زنجانی عباسعلی، مبانی اندیشه اسلام، سازمان انتشارات پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1375.
گزیده مقالات سیاسی – امنیتی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، چاپ دوم، 1378، ج 1
مورتون، برکوتیز و پی. سی.باک «امنیت ملی» گزیده مقالات سیاسی – امنیّتی، جلد دوم، مؤسسه پژوهشهای اجتماعی، انتشارات بینش، 1375
علی کریمی مله، اکبر بابایی کاوه امیرخانی: مقاله تهدیدات سیاسی امنیت ملی از دیدگاه امام خمینی (ره) فصلنامه مطالعات راهبردی دوره 13، شماره 49، پاییز 1389
افروغ، عماد «امنیت ملی وبنیانهای قدرت» مجموعه مقالات همایش توسعه وامنیت عمومی، وزارت کشور، 1376
نویدنیا، منیژه (تاملی نظری در امنیت اجتماعی با تاکید بر گونه‌های امنیت)، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نهم، شماره اول،1385
روشندل، جلیل، امنیت‌ملی و نظام بین‌المللی، تهران، سمت، 1374
کاظمی، شهلا، (جمعیت و امنیت ملی)، مجموعه مقالات همایش توسعه و امنیت عمومی، وزارت کشور، 1376
نهج البلاغه، خطبه 131، ترجمه سید جعفر شهیدی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم، تهران، 1374
میزان الحکمه، محمدی ری شهری، چاپ اول، تنقیح دوم 1416 ه،1375 ش، انتشارات دارالحدیث.
کتاب «غررالحکم و دررالکلم» توصیف گر امام علی (ع) پدیدآورند: ضمیری، محمدرضا، 1346 انتشارات موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان سال 1387
مجلسی، محمد باقر (متوفای 1111 ه. ق) بحارالانوار، تحقیق: یحی العابدی، چاپ دوم، سال چاپ: 1403 ه- 1983 م، مؤسسه الوفاء، بیروت- لبنان
فریبا شایگان فصلنامه علمی – پژوهشی آفاق امنیت / سال پنجم / شماره چهاردهم – بهار 1391
درویشی، فرهاد، ابعاد امنیت در اندیشه و آراء امام خمینی (ره)، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره سوم، پاییز 1389، شماره 49
الکامل فی التاریخ ج 3 ص 93
دوورژه، موریس (1376)؛ جامعه شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، دانشگاه تهران.
 مقاله جمهوریت و ولایت فقیه در تئوری انقلاب آتی از آقای محمدرضا موثق فصلنامه روز شماره دوم زمستان 80
طیبی‌خواه، حسین، مجموعه مقالات همایش اتحاد ملی و انسجام اسلامی، گچساران، نشر آذین، 1386.
 فقیه ایمانی، محمدرضا، «آسیب‌شناسی وحدت در نظام اسلامی و راهکارهای حفظ آن از نگاه متون دینی»، فصلنامه بلاغ مبین، شماره 32 و 33، پاییز و زمستان 1391.
جعفر خوشروزاده، مطبوعات و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مجله اندیشه انقلاب اسلامی ش 6 ص 196 تابستان 82
حسن روحانی فصلنامه راهبرد / سال بیست و یکم / شماره 65 / زمستان 1391
امام خمینی، تحریرالوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم، انتشارات اسلامی، 1374، ج 2
امام خمینی، صحیفه نور امام و صحیفه امام، ج 1 تا 22
امام خمینی (رحمه الله) امام و انقلاب فرهنگی ـ صفحه 27 ـ جزوه جهاد دانشگاهی
مهدی نظرپور، جعفر وفا، آشنایی با نظام سیاسی اسلام، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه، 1382
قرآن کریم
Guralnik, David – Edi – (1982) Webster's New world Dictionary. New York: Simon and Schuster.

Jeffery M.Elioz, the Arms Countrol, Disarmament and Milifary Security Ditionary, USA, California state university, 1989

نویسندگان:

جاوید منتظران: دانشگاه مالک اشتر تهران

حسین تاج آبادی: هیئت علمی دانشگاه مالک اشتر

دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم شماره 14

انتهای متن/